In Duizend-en-een-nacht komen diverse thema's prominent naar voren, zoals liefde, wraak, trouw en bedrog. Deze thema's worden vaak gepresenteerd in de context van verschillende verhalen die met elkaar verweven zijn. Elk verhaal biedt een unieke kijk op humanitaire waarden en de complexiteit van relaties. De verhalen schetsen ook een levendig beeld van het leven in het Midden-Oosten tijdens de oude tijd.
De belangrijkste verteller in Duizend-en-een-nacht is Scheherazade. Ze is een slimme en vindingrijke vrouw die de koning, die elke nacht een nieuwe vrouw trouwt om haar de volgende ochtend te doden, verhalen vertelt om haar leven te redden. Door haar vertelkunsten weet ze de koning zo te boeien dat hij elke nacht verder luistert, waardoor ze uitstel krijgt en uiteindelijk zijn hart wint.
Er zijn verschillende bekende verhalen die deel uitmaken van Duizend-en-een-nacht, waaronder 'Aladdin en de wonderlamp', 'Sinbad de Zeeman' en 'Het verhaal van de heerlijke prinses'. Elk van deze verhalen brengt een bijzondere mix van avontuur, magie en wijsheid met zich mee, waardoor ze nog steeds populair en herkenbaar zijn in de literatuur van vandaag.
Duizend-en-een-nacht heeft een grote impact gehad op de wereldliteratuur, vooral in het genre van de verhalenvertelling. Het idee van een raamvertelling, waarbij verhalen binnen verhalen worden verteld, heeft veel schrijvers geïnspireerd. De thema's en karakters vinden we terug in talloze later werken, en het blijft een maatstaf voor creatief vertellen met een rijke folkloristische achtergrond.
Scheherazade is van cruciaal belang in Duizend-en-een-nacht omdat ze niet alleen de verhalen vertelt, maar ook de kracht van vrouwen en hun invloed aan het licht brengt. Door haar intelligentie en moed in de meest ongunstige omstandigheden, toont ze dat vrouwen sterke en capabele figuren kunnen zijn. Haar rol is een belangrijke boodschap over het overwinnen van ongerechtigheid en het gebruik van wijsheid in plaats van brute kracht.