Guatemala|Cees Zoon|Landenreeks 9789068324112

||boek: Guatemala|redactie: Hans van de Veen|De Landenreeks

||door: Cees Zoon

||taal: nl
||jaar: 2007
||druk: ?
||pag.: 129p
||opm.: softcover|zo goed als nieuw

||isbn: 978-90-6832-411-2
||code: 1:001232

--- Over het boek (foto 1): Guatemala ---

Guatemala is een land van veel geweld. Natuurgeweld in vorm van aardbevingen, vulkaanuitbarstingen en orkanen. Maar ook menselijk geweld is een constante in de geschiedenis van het land. Na 36 jaar burgeroorlog brachten de vredesakkoorden die in 1996 werden getekend nieuwe hoop. Van alle veranderingen die toen werden beloofd is vooralsnog echter maar weinig terechtgekomen. Ongeveer de helft van de bevolking van Guatemala stamt direct af van de bouwers van een van de grote precolumbiaanse culturen in Amerika. Het land telt meer dan twintig verschillende volken met Maya-wortels en een voortlevende Maya-cultuur. Met de komst van de Spaanse kolonisten werden de indígenas (inheemsen) gedegradeerd tot tweederangs burgers, en dat zijn ze vandaag de dag nog altijd. Verbetering van hun situatie en beëindiging van hun stelselmatige discriminatie is een voorwaarde voor de verdere ontwikkeling van Guatemala.

[bron: flaptekst]

De Guatemalteekse president is niet grappig meer [2017-08-30]

Guatemala-Stad - President Jimmy Morales van Guatemala heeft Iván Velásquez tot persona non grata uitgeroepen en hem bevolen het land te verlaten. De Colombiaan Velásquez is het hoofd van de Internationale Commissie tegen Straffeloosheid in Guatemala (cicig). Deze door de VN ingestelde commissie helpt de plaatselijke justitie sinds 2006 met het bestrijden van corruptie en schending van mensenrechten. Met succes: mede dankzij het onderzoek van de cicig zitten onder meer de vorige president Otto Pérez en zijn vice-presidente in de cel wegens verduistering van miljoenen en lidmaatschap van criminele organisaties.

Maar daar gaan we natuurlijk geen gewoonte van maken, dacht Jimmy Morales. Vorige week vroegen het Openbaar Ministerie van Guatemala en de VN-commissie samen aan het parlement om de immuniteit van Morales op te heffen. Hij wordt beschuldigd van het ontvangen van illegale donaties aan zijn campagne van twee jaar geleden. Indien veroordeeld leidt dat automatisch tot zijn afzetting.

Morales reisde spoorslags naar New York om VN-secretaris-generaal António Guterres persoonlijk te vragen cicig-baas Velásquez te ontslaan. Dat weigerde Guterres. Bij zijn terugkeer in Guatemala nam de president een redevoering op waarin hij Velásquez 'beval' te vertrekken. De toespraak werd hoogst modern verspreid via het Twitter-account van de regering.

Dat Morales als president een probleem zou worden, was eigenlijk wel te verwachten. Voordat het Front van Nationale Convergentie (FCN-Nación) hem als lijsttrekker aanwees was hij de populairste televisiekomiek van Guatemala. De partij is opgericht door ex-militairen, velen met een verleden van mensenrechtenschendingen tijdens de decennialange burgeroorlog, en zou nooit kans op het presidentschap maken. Dankzij Morales lukte dat wonderwel.

Zondag ontsloeg de president zijn minister van Buitenlandse Zaken Carlos Raúl Morales die openlijk de uitzetting van Velásquez had veroordeeld. In zijn plaats benoemde de president Sandra Erica Jovel Polanco, een ex-staatssecretaris van Buitenlandse Zaken tegen wie een proces loopt wegens valsheid in geschrifte, waardoor een van haar medewerksters illegaal een baby kon adopteren.

Het Constitutioneel Hof reageerde zeer snel en bepaalde afgelopen zondag al dat de president niet de bevoegdheid heeft de VN-functionaris uit te wijzen. Die blijft dus voorlopig gewoon. Of Morales ook kan blijven lijkt dubieuzer. Ook in Guatemala zijn de tijden veranderd, zelfs voor een president die een frontman is voor militairen.

Cees Zoon [bron: https--www.groene.nl/artikel/de-guatemalteekse-president-is-niet-grappig-meer]

In de bekende Landenreeks schreef Volkskrant-correspondent Cees Zoon dit gedegen achtergrondverhaal over Guatemala. Duidelijk is dat hij zowel geschiedenis als de moderne samenleving goed kent. De boodschap van de auteur is zeker niet nieuw voor dit continent: verbetering van de situatie van de inheemsen is een voorwaarde voor verdere ontwikkeling. Van de beloofde vooruitgang na het einde van de 36 jaar burgeroorlog in 1996 is nog weinig terecht gekomen. Naast de bekende hoofdstukken (land, bevolking, geschiedenis, politiek, samenleving, economie en cultuur) is er een met praktische informatie, waardoor de gids ook goed kan dienen ter voorbereiding op een reis. De kleurenfoto's van Roel Burgler zijn niet zomaar mooie plaatjes, maar bieden een inkijkje in het dagelijks leven, waarbij de mens centraal staat. Geheel herziene en geactualiseerde editie.

Drs. Sasja E.A. Nicolaï [bron: nbd biblion]

Maquilas in Guatemala bieden werk dat de naam werk niet verdient [2007-09-11]

De maquila of maquiladora is een typisch verschijnsel van de globalisering. Bedrijven uit rijke landen brengen productie over naar lageloonlanden om hun kosten te drukken. Voorbeeld bij uitstek zijn confectieateliers die werken voor de grote kledingmultinationals. In Midden-Amerika dateren de eerste maquilas van de jaren zeventig van vorige eeuw. Het fenomeen groeit vooral in de jaren negentig.

In 1989 neemt Guatemala de wet op de vrijhandelszones aan. Vanaf dan kunnen de maquilas opereren alsof zij in onafhankelijk niemandsland staan. Te beginnen met een vrijstelling van belasting van tien jaar. Het bedrijf sluiten en heropenen onder een andere naam maakt het mogelijk die vrijstelling voor onbepaalde tijd te rekken. Een fenomenale groei volgt, in 2000 zijn er al meer dan zevenhonderd officieel geregistreerde maquilas. De export gaat bijna volledig naar de Verenigde Staten.

De maquilas zijn goed voor honderdduizend arbeidsplaatsen, vijfentachtig procent voor vrouwen. Maar de kritiek van vakbonden en hulporganisaties is hard, zij nemen geen genoegen met het argument dat het 'beter is dan niets'. Want de wettelijke arbeidsvoorwaarden gelden niet binnen de vrijhandelszones. Werknemers ontvangen er niet eens het wettelijk minimumloon en zien zich gedwongen tot extra lange werkdagen van twaalf tot zelfs zestien uur, zonder betaling van overuren. Daar is geen ander woord voor dan uitbuiting. Aan de minimale eisen op vlak van veiligheid en gezondheid is evenmin voldaan. En van het oprichten van vakbonden valt enkel te dromen.

Werkzekerheid bieden de maquilas ook al niet. De jongste jaren ondervinden ze de concurrentie van landen als China en Vietnam. Daar zijn de werknemers blootgesteld aan nog lagere lonen en nog penibeler arbeidsomstandigheden. In 2007 is het aantal confectiemaquilas in Guatemala teruggevallen tot tweehonderddertig.

Uit Cees Zoon, het nieuwe Guatemala landenboek, 129 p., met foto's plus uitvouwbare overzichtskaart

[bron: https--pala.be/nl/nieuws/maquilas-guatemala-bieden-werk-dat-de-naam-werk-niet-verdient]

Een goed land om te moorden [2015-03-21]

De Nederlandse documentaire Burden of Peace gaat over een van de moedigste vrouwen van Latijns-Amerika: Claudia Paz, die in 2010 werd benoemd tot openbaar aanklager in Guatemala.

Er ligt een lijk in de straat. Kogel door het hoofd. Nou en? Vertel eens wat nieuws. Eergisteren lag er ook een lijk. En op het kruispunt bij dat stoplicht zijn de afgelopen maand op klaarlichte dag drie mensen doodgeschoten. Wilden niet snel genoeg hun dure auto inleveren bij de overvallers. Maar wat wil je, dit is Guatemala-Stad.

Twee straten verderop zit de delegatie van de Europeses Unie in een groot kantoorcomplex. Daar kun je niet naar buiten komen met je laptop in je hand, een foutje dat nieuwkomers nogal eens maken. In het gunstigste geval word je alleen van die computer beroofd, in het slechtste beland je in het lijkenhuis.

Een vriendin gaat 's avonds om een uur of negen bij ons weg. Tien minuten later staat ze weer voor de deur: is ze verderop in de straat met haar auto klem komen te zitten tussen twee wagens waarvan de inzittenden elkaar onder vuur nemen.

Op zondag is de Reforma, de hoofdboulevard van de stad, afgesloten, dan mogen de mensen er in alle rust fietsen en rolschaatsen. Op zo'n dag in mei rijdt de advocaat Rodrigo Rosenberg daar een beetje rond op zijn mountainbike, tot hij van zijn fiets wordt geschoten. Een paar dagen later duikt er een video van de dode op: 'Als u mij nu ziet komt dat doordat ik ben vermoord, in opdracht van president Colom.'

Het zijn zo maar wat voorbeelden van het extreme geweld in Guatemala. Ik heb op meer plekken gewoond waar de veiligheid niet echt top was, en ook mijn huidige standplaats Mexico blinkt bepaald niet uit in bescherming tegen de gewelddadige medemens. Maar nergens heb ik de permanente atmosfeer van onveiligheid sterker en bedreigender gevoeld dan in de bijna twee jaar die ik in Guatemala doorbracht. En dan woonde ik nog in een van de beste buurten van de hoofdstad, daarbuiten ging het er aanzienlijk wilder aan toe.

Moordpartijen

Op een zondagmiddag begin 2007 dringt een groep gewapende mannen de gevangenis van El Boquerón binnen, waar ze vier gedetineerden de keel afsnijden en hun lichamen met kogels doorzeven. Daarna hebben ze alle tijd de gevangenis te verlaten en in het niets te verdwijnen.

De vier slachtoffers zijn politieagenten die verdacht worden van de even brute moordpartij op drie parlementsleden van het naburige El Salvador. Hun verkoolde en met kogels doorzeefde lichamen zijn een week eerder aangetroffen in een uitgebrande auto op een landweg in het centrum van Guatemala. Een van de drie was Eduardo D'Aubuisson, de 31-jarige zoon van Roberto D'Aubuisson, die in de beginjaren van de burgeroorlog in El Salvador in de jaren tachtig werd beschouwd als de leider van de doodseskaders in El Salvador.

Het vermoeden dat politieke motieven een rol speelden bij de executie van de parlementariërs wordt gevoed door het feit dat deze plaatsvond exact op de vijftiende verjaardag van de dood van Roberto D'Aubuisson.

Een paar dagen later worden echter verrassenderwijs vier politieagenten van een elite-eenheid tegen de georganiseerde misdaad aangehouden als mogelijke daders. President Berger van Guatemala verklaart dat de executie van de drie Salvadoranen het gevolg van 'een vergissing' was geweest: de agenten hadden hun slachtoffers aangezien voor drugshandelaren en om hun vergissing te verbergen hadden ze ze vermoord en hun auto in brand gestoken.

Een onwaarschijnlijk verhaal, ook al probeert de hoogste baas van de politie het te beargumenteren met een tot dan toe ongehoorde bekentenis: 'Meer dan 2000 agenten hebben banden met ontvoerders, drugshandelaren en andere criminelen.'

Guatemalteekse mensenrechtenorganisaties zien in de moordpartijen een bewijs 'dat de Guatemalteekse staat in de praktijk is gegijzeld door de georganiseerde misdaad en de drugsmaffia's'. Zij vrezen dat de ware daders van de moord op de parlementsleden nooit gestraft zullen worden.

Straffeloosheid

De 'affaire' is kenmerkend voor de situatie in Guatemala in die dagen: moorden aan de lopende band, verweving van politiek, criminelen, politie en om, een nadrukkelijke link met het burgeroorlogverleden, en straffeloosheid voor de daders. In Guatemala worden bijna 6000 mensen per jaar vermoord, op een bevolking van twaalf miljoen. Dat is een gemiddelde van zestien per dag. Elke dag.

Hier lijkt iedereen er vrolijk op los te moorden, drugsmaffia's, de maras (jeugdbendes), de politie, het leger, de gewone straatcriminelen, de mannen die genoeg hebben van hun vrouw. En ze komen er mee weg. Slechts in twee procent van de gevallen wordt een dader gepakt en veroordeeld. Zolang de straffeloosheid de norm blijft, geldt de conclusie van VN-rapporteur Alston: 'Guatemala is een goed land om te moorden.'

De situatie is zo schrikbarend dat de wereld zich er mee gaat bemoeien. De internationale VN-commissie tegen de straffeloosheid in Guatemala (Comisión Internacional contra la Impunidad en Guatemala, cicig) moet proberen het werk van de justitie op te knappen, wat slechts mondjesmaat lukt. 'Als de autoriteiten nu niet optreden zijn de Mexicaanse kartels over twee jaar de eigenaren van Guatemala,' zegt CICIG-baas Carlos Castresana in 2008. 'Het veiligheidssysteem is van de negentiende eeuw en de georganiseerde misdaad opereert met technologie van de 21ste eeuw.'

Schoon schip

Twee jaar later is die voorspelling zo goed als bewaarheid, en op dat moment mag Claudia Paz aan de bak. Een op het oog heel verlegen dame, die zachtjes praat en nooit haar stem verheft. Zij is afkomstig uit de wereld van de mensenrechten en tot verbazing van vriend en vijand benoemd tot Fiscal General, hoofd van het om. Zij mag een begin maken met het uitmesten van de in bloed gedrenkte stal.

De verwachtingen over de uitkomst van de ongelijke strijd zijn op zijn zachtst gezegd niet hooggespannen, maar de eerste vrouw op deze post gaat onmiddellijk voortvarend aan de slag en doet wat geen van haar voorgangers durfde of kon doen. Zodra zij aantreedt in december 2010 verzamelt ze alle functionarissen van het om in de hal van het gebouw om ze te zeggen: 'Er komen veranderingen, een hoop veranderingen.'

Om te beginnen maakt ze intern schoon schip. In de film is te zien dat haar assistente haar meldt dat een aanklager verstek heeft laten gaan bij een proces waar hij diende te verschijnen: 'Ontsla hem.' Het is de grootste zuivering in de geschiedenis van het om. Sommigen vliegen er uit omdat ze twintig jaar niets hebben uitgevoerd, anderen omdat ze banden met de georganiseerde misdaad hebben.Zoals de chef van de afdeling Drugsbestrijding die de maffia's informeerde over op handen zijnde acties tegen hen.

Claudia Paz weet het aantal vervolgingen van verdachten en veroordelingen van criminelen te verdubbelen, in het land waar straffeloosheid de norm is. In haar eerste zes maanden worden meer drugscriminelen gearresteerd dan in de tien jaar ervoor, tien keer zoveel gevallen van geweldsmisdrijven tegen vrouwen (nergens worden zoveel vrouwen vermoord als in Guatemala) komen voor de rechter. Het misdaadcijfer in een van de onveiligste landen in de wereld daalt met bijna tien procent.

'Vormfouten'

Het lag voor de hand dat Claudia Paz als Fiscal General ook zou gaan proberen de misdaden uit het verleden te berechten. Eerst liet ze Héctor María López oppakken, ex-stafchef tijdens het bewind van dictator Ríos Montt en beschuldigde hem van genocide en het doen verdwijnen van personen. Later volgde de grote vis zelf, de onaantastbare Ríos Montt. Het was de eerste keer in Guatemala dat een ex-president terecht moest staan wegens schending van mensenrechten, in dit concrete geval vijftien bloedbaden waarbij 1771 indianen van de Ixil-gemeenschap werden vermoord door het leger.

Het ongelofelijke gebeurde: Ríos Montt, nog altijd een van de machtigste mannen van Guatemala, werd in 2013 veroordeeld tot tachtig jaar. De tegenactie kwam snel. Een week later annuleerde het Constitutionele Hof het vonnis wegens vormfouten, en even later zette hetzelfde hof Claudia Paz uit haar functie. Paz: 'Maar hij heeft in de gevangenis gezeten, al was het maar een week. Ik blijf geloven dat er ooit gerechtigheid zal zijn in mijn land. Wat heel belangrijk was, is dat de overlevenden van zijn regime de mogelijkheid hebben gekregen te getuigen voor een rechtbank, in aanwezigheid van de verdachte.'

Na haar afzetting solliciteerde Claudia Paz halsstarrig opnieuw naar de functie. Direct nadat het Constitutionele Hof haar naam had doorgestreept vertrok ze met haar gezin uit Guatemala. 'We dachten dat het verstandig was een tijdje het land uit te gaan', zegt ze onderkoeld. 'Het was beter even te vertrekken.'

cees zoon [bron: https--www.vpro.nl/lees/gids/2015/12/zaterdag.html]

Ook Guatemala wil wietteelt legaliseren [2014-04-04]

Net als Uruguay en enkele Amerikaanse staten, wil ook Guatemala wietteelt legaliseren. Daar pleit president Otto Perez al sinds 2012 voor, en woensdag zei hij dat een Nationale Commissie voor Drugsbeleid de mogelijkheden aan het onderzoeken is. In december wil hij een wetsvoorstel indienen bij het parlement.

Maar naast wiet, wil Perez ook papavers, de grondstof van heroïne en morfine, legaliseren. Als dat lukt, dan is Guatemala het eerste land dat ook de productie van de grondstof voor heroïne vrijgeeft.

Perez wil papavers aan de grens met Mexico telen, wel alleen voor medicinaal gebruik. Het onderzoeksrapport van de commissie is in juni af en de aanbevelingen verwacht Perez in oktober.

Drugsoorlog

Perez doet dat allemaal in de strijd tegen de internationale drugsoorlog en het vele geweld dat daarmee gepaard gaat. "Perez vindt het een verloren zaak die alleen maar nodeloos veel slachtoffers maakt in doorvoerlanden als Mexico, Guatemala en de rest van Midden-Amerika", zegt correspondent Cees Zoon.

"In de Guatemalteekse provincies die grenzen aan Mexico ruilen steeds meer boeren hun traditionele gewassen als maïs en bonen in voor de veel lucratievere wiet en papavers."

Nederland

In Nederland zijn we nog niet zo ver. 35 burgemeesters willen dat de wietteelt legaal wordt, omdat ze zich zorgen maken over de gezondheidseffecten van illegaal gekweekte wiet en de enorme politie-inzet, die nodig is voor de bestrijding van de criminaliteit. Maar de politiek ziet dat nog steeds niet zitten.

[bron: https--nos.nl/artikel/631850-ook-guatemala-wil-wietteelt-legaliseren]

--- Over (foto 2): Cees Zoon ---

Cees Zoon (1951) is freelance correspondent in Latijns-Amerika met als standplaats Mexico-Stad. Hij is hispanist met als specialisatie de literatuur en geschiedenis van Latijns-Amerika. Hij publiceerde eerder De lokroep van Mexico. In 2007 verscheen bij Meulenhoff zijn boek Het rode continent, over de nieuwe linkse leiders van Latijns-Amerika.

[bron: https--www.meulenhoff.nl/auteur/cees-zoon]

Narcostaat Mexico - hoe de drugsmaffia de macht in het land overneemt

In de Mexicaanse drugsoorlog vallen meer doden dan in Afghanistan. De oorlog wordt door leger, politie en de kartels onderling op wrede wijze uitgevochten: lijken die aan een touw onder een viaduct hangen, lichamen die uit vliegtuigjes worden gegooid en plastic zakken vol lichaamsdelen, dikwijls voorzien van een `narcoboodschap . Mexico ontbijt dagelijks met een overdaad aan gruwelijke beelden.Jarenlang is gewaarschuwd voor de Colombianisering van Mexico, maar die is al lang voltooid: Mexico is een narcostaat geworden. De narcos hebben bovendien hun stempel gezet op de hedendaagse Mexicaanse cultuur. De taal is erdoor veranderd en er is een compleet nieuw muziekgenre ontstaan: de narcocorridos of drugsballades, waarin de drugsbazen als helden worden toegezongen. In de literatuur en de film is de drugscultuur het dominante thema geworden.Narcostaat Mexico geeft een indringend beeld van de wereld van de Mexicaanse drugshandelaren en de gruwelijke oorlog die zij hebben ontketend. Bovendien laat het boek zien hoe de georganiseerde misdaad de hoofdpersoon is geworden van de cultuur van Mexico in al haar facetten.

[bron: https--www.onlinebibliotheek.nl/catalogus/39478667X/narcostaat-mexico-cees-zoon]

In 'Zonen van Noach' laat Cees Zoon zien hoezeer het nationalisme het dagelijks leven in de deelstaat heeft ontwricht. Alles is ervan doordrongen, van de politiek tot de cultuur, van de media tot het voetbal. Andersdenkenden wordt het leven onmogelijk gemaakt., De nationalistische, door rassentheorieën geïnspireerde politici behandelen de Spanjolen als tweederangsburgers. Maar het door de nationalisten aanbeden Baskenland is een verzonnen land. Als staat heeft het nooit bestaan, het is een constructie die volledig uit de literatuur komt. Een mengeling van mythen en sterke verhalen die de pretentie heeft geschiedenis te zijn. En die fictie is sterk genoeg om een hele maatschappij te ontregelen.

[bron: https--www.bruna.nl/ebooks/zonen-van-noach-9789462250406]

Het rode continent: de nieuwe leiders van Latijns Amerika - De Volkskrant, 2007 - 174 pagina's

Is links aan een wederopstanding begonnen? Het lijkt er wel op wanneer je naar het huidige Latijns-Amerika kijkt. Het continent dat ooit berucht was vanwege zijn militaire dictaturen wordt sinds een paar jaar vrijwel geheel gedomineerd door linkse regeringen, die bovendien niet door revoluties of guerrillaoorlogen maar via keurige democratische verkiezingen aan de macht zijn gekomen. Op slechts een enkele uitzondering na staan de landen van het continent onder leiding van presidenten die het socialisme als hun politieke leidraad hebben. Alle schakeringen van het democratisch socialisme zijn vertegenwoordigd. Van de meest militante vorm in het Venezuela van Hugo Chávez en het Bolivia van indianenleider Evo Morales tot aan de door het grootkapitaal geaccepteerde Lula in Brazilië en de meer traditioneel sociaaldemocratische Michele Bachelet in Chili. Zij hebben allen gemeen dat zij zweren bij het einde van het economische model van het neolibera - lisme omdat dit de armoe in de regio met de grootste sociale verschillen ter wereld niet heeft kunnen verminderen. Bovendien behoren deze leiders allen tot bevolkingsgroepen die tot dusver altijd uitgesloten waren van de macht: een voormalige metaalarbeider en vakbondsman in Brazilië, een indiaanse cocaboer in het door de blanke minderheid geregeerde Bolivia, of een niet-katholieke vrouw in het machistische Chili. In Het rode continent beschrijft Cees Zoon helder en gedreven de opkomst van deze nieuwe socialistische leiders van Latijns-Amerika.

[bron: https--books.google.be/books/about/Het_rode_continent.html]