De weg naar Mekka|Jan Leyers 9789056178055

||boek: De weg naar Mekka|Een ontdekkingsreis door de Moslimwereld|Van Halewyck

||door: Jan Leyers

||taal: nl
||jaar: 2007
||druk: 6e druk
||pag.: 472p
||opm.: paperback|zo goed als nieuw

||isbn: 978-90-5617-805-5
||code: 1:000129

--- Over het boek (foto 1): De weg naar Mekka ---

Filosoof en tv-maker Jan Leyers peilde de actuele situatie in de islamitische wereld tijdens een lange en intensieve reis die hem tot aan de poorten van Mekka bracht. Zijn reis begint in Cordoba, waar hij een spraakmakende Franse bekeerling ontmoet. Verder reizend komt hij langs de sultansstad Fez, explosief Algiers, Libië, Caïro, Jeruzalem, Damascus en Istanbul. In Teheran en elders bezoekt hij koranscholen en moskeeën, en voert hij soms onthutsende gesprekken met imams en ayatollahs, met fundamentalisten, vrijzinnigen en terroristen. Gaandeweg komt hij erachter wat er leeft en borrelt in de islamitische wereld, wat moslims en westerlingen bindt en waar hun wegen scheiden.

[bron: https--www.bol.com]

Staan we voor een clash tussen het Westen en de Islam? Of maken we alleen de groeistuipen mee van een snel globaliserende en multiculturele wereld? Jan Leyers ging op zoek naar een antwoord.

Het verhaal begint in Cordoba, ooit de hoofdstad van Moors Spanje. Het einddoel is Mekka, voor alle moslims de heiligste plek ter wereld. Daartussen ligt een spannende tocht langs de vele plaatsen waar de geheimen van de Islam verborgen liggen. Casablanca en Fez, het dreigende Algiers, Tripoli en Caïro, het mysterieuze Damascus, Istanbul en het kruitvat Teheran.

Jan Leyers bezoekt moskeeën, badhuizen en Koranscholen, dringt door tot bij het hoofd van de Moslimbroederschap en voert onthutsende gesprekken met ayatollah's en bedoeïenen, schoolmeisjes en terroristen. Gaandeweg komt hij erachter wat er leeft en broeit in de islamitische wereld, wat moslims en westerlingen bindt en waar hun wegen scheiden.

De weg naar Mekka is een diepgaand en meeslepend verslag van een reis door een wereld die weinigen kennen, die velen angst inboezemt en waar niemand onveranderd uit terugkeert.

[bron: http--www.janleyers.be]

Stevenen het Westen en de islam af op een botsing van beschavingen, of zijn we getuige van de groeistuipen van een snel globaliserende en multiculturele wereld? Filosoof en tv-maker Jan Leyers peilde de actuele situatie in de islamitische wereld tijdens een lange en intensieve reis die hem tot aan de poorten van Mekka bracht.

Hij begint in Cordoba, ooit de hoofdstad van Moors Spanje, waar hij een spraakmakende Franse bekeerling ontmoet. Zijn tocht voert hem langs de sultansstad Fez, explosief Algiers, naar Libië en Caïro, Jeruzalem, Damascus en de Istanbul, de hoofdstad van het glorieuze Ottomaanse Rijk dat ooit heer en meester was over grote delen van Europa en de Arabische wereld.

In Teheran en elders bezoekt hij koranscholen en moskeeën, en hij voert soms onthutsende gesprekken met imams en ayatollahs, met fundamentalisten, vrijzinnigen en terroristen. Gaandeweg komt hij erachter wat er leeft en borrelt in de islamitische wereld, wat moslims en westerlingen bindt en waar hun wegen scheiden.

De weg naar Mekka is een intelligent, meeslepend en diepgravend verslag van een reis door een wereld die voor velen een gesloten boek is, angst inboezemt en die moeilijk is te doorgronden. Niemand keert onveranderd van deze reis huiswaarts.

Jan Leyers (1958) is muzikant, filosoof en tv-maker. Eerder verscheen van hem De schaduw van het kruis (13 000 exemplaren verkocht). De weg naar Mekka is tevens een 9-delige tv-documentaire die in het najaar van 2007 wordt uitgezonden op de Belgische kwaliteitszender Canvas.

[bron: https--www.boek.be]

[2008-03-26]

Het was een project waarin bijna niemand geloofde, zegt Jan Leyers. Een serie van tien lange uitzendingen over de islam, dat lijkt op commerciële zelfmoord in televisieland. De kijkcijfers en nu ook verkoopcijfers van het boek en de dvd-serie bewijzen dat de sceptici ongelijk hadden.

De weg naar Mekka presenteert zich als twee zaken tegelijk: een zoektocht naar de islam in al zijn facetten, los van alle vooroordelen (blz. 27), maar vooral als een poging om de vraag te beantwoorden of het Westen en de moslimwereld afstevenen op een onafwendbare clash (blz. 24). Die dubbele en bijwijlen dubbelzinnige doelstelling wordt uitgewerkt als een reisverhaal dat vertrekt vanuit Cordoba en via Noord-Afrika, het Midden-Oosten, Turkije en Iran naar Mekka gaat.

Die aanpak heeft evidente voordelen vanuit het gezichtspunt van televisie: het levert een krachtige spanningsboog en mooie beelden op, het biedt de mogelijkheid om in een aantal essentiële landen cruciale spelers te ontmoeten en te interviewen, en het toont vanzelf de religieuze en culturele diversiteit van de islam. Inhoudelijk zorgt het reisverhaal echter ook voor grote tekorten, bijvoorbeeld de afwezigheid van de West-Europese moslims en de hele Aziatische islam met grote moslimlanden zoals Indonesië, Pakistan en Afghanistan.

Bovendien levert de focus op de islam bij deze rondreis in een door conflicten en problemen geplaagde regio een eenzijdig verklaringskader op. Het lijkt er soms op dat alle problemen voortkomen uit de religie, terwijl economische, (geo)politieke en niet-religieuze culturele oorzaken niet ernstig genomen worden. Dat alles klopt met de onuitgesproken premisse achter het hele project, namelijk dat een eventuele botsing tussen het Westen en de islamitische wereld alleen de verantwoordelijkheid is van de islam. Het is de islam die moet veranderen, niet het Westen.

Jan Leyers schreef zeker geen volledig boek over de islam en hij benaderde de veelzijdige werkelijkheid niet zonder vooroordelen. Maar hij leverde wel een boeiend kijk af op een wereld die voor veel te veel Vlamingen onbekend is. Zijn boek bevat veel gesprekken met belangrijke mensen en tussendoor heel wat historische informatie die onmisbaar is voor een beter begrip van de actualiteit en van de islam. Dat levert alles bij elkaar een beeld op dat niet flatterend is voor de islam. Veel moslims en mensen die de wereld in deze post-9/11 tijden bekijken vanuit het perspectief van de belegerde moslimwereld zijn daarom niet blij met deze Weg naar Mekka. Toch is het onverstandig alle kritiek af te voeren als islamofobisch. Ook ongemakkelijke waarheden moeten onder ogen gezien worden.

Gie Goris [bron: https--www.mo.be]

--- Over (foto 2): Jan Leyers ---

Jan Anna August Leyers (Wilrijk, 16 mei 1958) is een Belgisch muzikant en televisiemaker.

Leyers behaalde in 1977 een kandidaatsdiploma in de filosofie aan de Universiteit Antwerpen. Leyers studeerde in 1980 af als licentiaat filosofie (Gent, RUG)

In 1978 richtte hij samen met Hugo Matthysen, Bart Peeters en Marc Kruithof de coverband Beri-Beri op; de groep probeerde ook met eigen nummers succes te bereiken maar zonder resultaat. Begin jaren 80 maakte Leyers muziek voor enkele theaterproducties (voornamelijk te Antwerpen) en musicals.

In 1986 ontmoette hij Paul Michiels; het duo besloot te gaan samenwerken en werd later bekend onder de naam Soulsister. In 1988 haalde de groep een grote hit met het nummer The Way to Your Heart. In 1994 kwam het laatste album van Soulsister uit. Naast verschillende muzikale projecten legde Leyers zich daarna ook meer toe op het maken en presenteren van televisieprogramma's. In 1996 richtte hij My Velma op met Flip Kowlier en Joost Van Den Broeck. Deze nieuwe groep genoot enig succes met hun twee eerste singles. In 1998 volgde hun eerste (en enige) album Exposed. Op 1 maart 2008 gaf Soulsister een groots renieconcert in het Antwerps Sportpaleis.

In 1993 schreef Leyers samen met Paul Jefferson en Sally Dworsky het nummer That's As Close As I'll Get To Loving You, dat werd opgenomen door Aaron Tippin en eind 1995 gedurende drie weken op nr. 1 in de Billboard Country Charts stond.

Leyers is peter van de Belgische ngo Dierenartsen Zonder Grenzen. Deze organisatie leidt dierenartsen in Afrikaanse ontwikkelingslanden op om in te staan voor de gezondheid van het vee, dat van levensbelang is voor kwetsbare bevolkingsgroepen. In 2002 bezocht Leyers het Turkana-project in Kenia.

In de zomer van 2012 presenteerde Leyers het programma Zomergasten van de VPRO.

Hij werd door de Universiteit Antwerpen gevraagd om voor het academiejaar 2012-2013 de nieuwe ambassadeur te worden van de alumni van deze universiteit.

In 2014 was hij op Canvas te zien in de documentairereeks Arm & Rijk, waarin hij de ongelijkheid in acht wereldsteden bekeek.

In 2015 is hij juryvoorzitter van de Vlaamse Filmprijzen. In april 2019 werd de E. du Perronprijs 2018 aan hem toegekend.

Leyers is getrouwd met actrice Anne Meunier (bekend van onder andere 16+), met wie hij vier dochters heeft, onder wie presentatrice Dorien Leyers, actrice Ella Leyers, actrice-presentatrice Olga Leyers en singer-songwriter Billie Leyers.

Tv-programma's

• De geknipte gast
• De zeven hoofdzonden
• Hotel Titania
• Nachtwacht
• De Schaduw van het Kruis (2001)
• Idool 2003
• Idool 2004
• Zomer ...
• De droom van Ludwig
• De weg naar Mekka (2007)
• F.C. De Kampioenen
• Iets met boeken, boekenprogramma samen met Leon Verdonschot
• De weg naar het avondland (2011)
• Zomergasten
• Allah in Europa (2017)
• Tegen de Sterren op

[bron: wikipedia]

Ik heb een afspraak met Jan Leyers, een man die een licentiaat in de filosofie heeft behaald, muzikant, songschrijver en schrijver is, maar ook presentator en televisiemaker. Leyers is niet in een hokje te duwen, maar heeft nu dat van performer weer wijd open getrokken. Op zijn nieuwe tournee speelt hij liedjes uit heel zijn oeuvre en nummers van zijn aankomende tweede album vol Nederlandstalige liedjes waarvan Je Weet Me Te Vinden de voorloper is.

Jan Leyers: Heel mijn leven heeft zich uitgetekend als het voor me uit schuiven van het moment waarop ik moet beslissen wat ik nu echt wil worden. In mijn kern voel ik me muzikant. Muzikant worden is ook de enige echte ambitie geweest die ik ooit gekoesterd heb. Al de rest waren treinen die voorbij kwamen waar ik opgestapt ben.

En ik denk dat mij nergens op laten vastpinnen misschien wel een onbewuste drang is die ik in me heb. Dat was ook een angst, vroeger. Dat ik aan iets zou beginnen en dat tot mijn 65e zou moeten doen. Werkzekerheid was voor mij een schrikbeeld. "Morgen zien we wel", mijn geestesgenoten en ik zagen daar de charme wel van in. We zagen "het burgerlijke" iets dat perfect samenvatte wat je moest mijden. We wilden blijven dwalen.

Weet je, even belangrijk zijn de treinen kiezen waar je niet op springt. Toen ik 23 was kreeg ik het aanbod om politiek secretaris te worden van een Antwerps schepen. We waren begin jaren 80, de werkloosheid woedde enorm, jobs waren heel schaars en iedereen, mijn vader voorop, zei "Dat ga je toch doen?" Maar ik voelde gewoon dat die wereld niets voor mij was. Voor ik het goed en wel zou beseffen zou ik de hele dag een das moeten dragen en mijn tijd moeten zitten verdoen in vergaderingen. Nee, bedankt.

Het woensdagnamiddaggevoel

Je nieuwe single Je Weet Me Te Vinden deed me ook denken aan je passage in Het Zomert Met - met Bruno Wynendaele. Je was de gast van Bart Peeters en jullie hadden het over vriendschap en over dat mannen niet altijd alles tegenover elkaar hoeven uit te spreken. Bruno vond hoe Bart en jij dat deden blijkbaar vreemd.

Leyers: Ik heb er achteraf ook veel reacties op gekregen en ik denk dat Bart en ik helemaal geen uitzondering zijn. Mijn nieuwe band bestaat ook allemaal uit mannen. We hadden een week gerepeteerd voor de nieuwe tournee en het einde van de laatste dag besefte ik dat we het geen enkele keer hadden gehad over één van onze kinderen. Wel over Trump en de brexit, over België-Brazilië en over Lukaku, maar niet over de dingen 'die er écht toe doen'.

En waaraan ligt dat? Ik weet het niet. We kwamen ook met allemaal samen om letterlijk te "spelen" met elkaar. Spelplezier. Dat hebben we toch nog altijd: een woensdagnamiddaggevoel. Wat me ook opvalt als we gaan optreden: ik kijk nooit naar de klok om af te tellen. Dat is toch vooral het gevoel dat me bijblijft van enkele vroegere jobs, zoals het vullen van rekken in de GB, bijvoorbeeld. Je zou ook kunnen zeggen dat dat escapisme is. Maar wat is daar mis mee?

Je componeerde, arrangeerde en produceerde alle tracks zelf voor je album 'Helder' zelf. Doe je dat nu weer voor het aankomende album?

Leyers: Ja, het blijft tuinhuisgepruts. (lacht) Maar de nieuwe nummers die we spelen wil ik bewust anders doen groeien. Eerst het podium en dan de plaat. Voor de eerste plaat heb ik dat niet zo gedaan omdat ik toen niet zomaar even een tournee kon bestellen. Nu kon ik dat wel. Bij Soulsister was het omgekeerd: de eerste plaat bestond uit nummers die we al lang live speelden. De tweede plaat moest er vrij snel komen en bestaat uit nummers die we opgenomen hebben zonder ze ooit eerst live te spelen.

Elke plaat heeft zijn eigen ontstaansgeschiedenis. Je moet altijd een plan hebben én de bereidheid om op elk moment dat plan te laten vallen of om te gooien.

Onlangs heb ik Boudewijn De Groot op Radio 1 horen vertellen dat hij zichzelf één keer heeft proberen produceren en daar nooit meer aan begint. Niet iedereen kan het dus. Wat moet je kunnen om jezelf te produceren?

Leyers: Dat is een moeilijke vraag - Ik denk dat het altijd makkelijker is om te zien of horen dat er iets mis is of verbeterd kan worden aan iets dat buiten jezelf ligt dan iets bij jezelf. Dat is één aspect.

(stilte) Ik weet het eigenlijk niet. Producen is elke dag twaalf beslissingkjes nemen die je ergens doen uitkomen. En maak je drie andere keuzes dan beland je ergens totaal anders. Ik denk dat 'Helder', mijn vorige plaat, in die zin geproduceerd is door heel veel mensen. Huisgenoten, buren

Ik denk dat ik de producer in iedereen naar boven haal door gewoon te vragen "Wat vind jij ervan?" En iedereen zegt altijd wel iets waar je iets aan hebt. Ik heb er nog nooit over nagedacht, maar eigenlijk is het wel zo: ik laat me producen door de mensen in mijn omgeving. En dat kan ook de pizzajongen zijn. Ieders input neem ik even au sérieux.

Een Nederlandstalige tekst schrijven is moeilijk omdat iedereen elk woordje begrijpt. Ik wil je daarom extra complimenteren met Dat Ze De Mooiste Is dat je ooit schreef voor Clouseau, dat vind ik de perfectie benaderen. Klopt het dat dat je allereerste Nederlandstalige liedjestekst was?

Leyers: Het klopt in die zin dat het de eerste Nederlandstalige liedjestekst was die ik schreef voor een popnummer. Voordien had ik al met Bart Peeters musicals voor het jeugdtheater en NT Gent geschreven dus daarvoor had ik ook al liedjesteksten geschreven, maar dat was dus specifiek voor musicals.

Het doet me veel plezier dat je zegt dat je die tekst zo mooi vind. Ik speel het nu ook op de tournee. Die tekst beviel Clouseau ook en dan heb ik samen met Frank Vander linden nog wel teksten voor Clouseau geschreven. Maar om voor mezelf in het Nederlands te schrijven, die klik is pas drie, vier jaar geleden gekomen.

Ik heb er heel lang over nagedacht vooraleer ik het geprobeerd heb. Het is oneindig veel genadelozer en moeilijker, want iedereen begrijpt elk woord. Een Engelse tekst, met alle respect, maar een Belgisch artiest kan in het Engels gewoon zingen wat hij wil. Ik heb nooit één vraag gekregen over mijn teksten voor ik ze in het Nederlands begon te schrijven. Dan is het gewoon een onderdeel van het geheel: je hebt drum, bas en tekst.

Naïef, maar aangenamer

Je hebt 'Helder' destijds uitgebracht in eigen beheer. Ik heb ook een interview met jou gelezen op de website van Psychologies waarin je stelt dat niemand nog iets uit overtuiging doet of omdat het een roeping is. Alles moet geld opbrengen tegenwoordig, alles draait om cijfers. Ik denk dat jij dat wel doet, luisteren naar je overtuiging.

Leyers: Om een voorbeeld te geven: vroeger kon je ten rade gaan bij de priester. De priester luisterde naar waar je mee zat, gaf zijn advies en dat kostte niks. Nu maken we met zijn allen een afspraak bij een therapeut. Na een uurtje betaal je vijftig euro en 'moet je zelf aan de slag.' Ik geloof dat er maar weinig wezenlijk nieuwe dingen ontstaan. Alles krijgt gewoon een nieuw jasje aangemeten, en hoe langer hoe meer geprofessionaliseerd. Als iets uitgedrukt wordt in fancy Engelse woorden, dan weet je: het kost geld.

Vandaag studeer je omdat je de grondstof bent van de economie van morgen. Ik ben geen wijsbegeerte gaan studeren omdat ik dat diploma ooit ten gelde wilde maken. Dat was het laatste waar ik mee bezig was. Ik heb volgens mij het woord "pensioen" nooit uitgesproken voor mijn 40e. Nu zijn er mensen die op hun 18e starten met pensioensparen. Dat maakt het zo klein.

Ik doe regelmatig vrijwilligerswerk. Daar krijg ik ook wel eens de reactie "Waarom doe je dat? Daar verdien je toch niks mee?" op. Je zong het destijds ook in Alles Komt In Orde: "Wat je geeft, dat krijg je terug."

Leyers: Grappig dat je dat zegt, want dat is iets wat mij de laatste tijd wel eens door het hoofd schiet om ook te gaan doen. Iets waarvan je gegarandeerd weet dat het geen flauwekul is. De laatste regels van 'Abbey Road' van The Beatles waren ook: "And in the end, the love you take is equal to the love you make."

Uiteindelijk komen we toch altijd terug bij The Beatles hé.

Leyers: Ja, The Beatles: hoe langer dat geleden is hoe onbegrijpelijker en fascinerender ik het vind wat ze gepresteerd hebben. Je moet er eens bij nadenken: toen The Beatles uit elkaar gingen, de facto in de zomer van 1969, was George Harrison nog maar 26 jaar. Dat is onvoorstelbaar.

Allah in Europa

Ik wil even weg van de muziek. Op 'Helder' stond een nummer Alles Komt In Orde. Ik heb ook naar Allah in Europa gekeken - waarvoor mijn felicitaties - en ik weet toch niet of je daar nu zelf ook nog in gelooft.

Leyers: De volledige zin is: "Alles komt in orde/nu nog de rest" dus die dubbelheid zit daar ook al wel in. Toevallig heb ik nu terug contact met mijn intussen extreem hoogbejaarde professor filosofie van aan de Universiteit van Gent. We hebben een paar keer gebeld en dat heeft me doen terugdenken aan de lessen die ik van hem heb gehad in de jaren 70. De boeken die we hebben gelezen. En wat me daaraan opvalt: buiten Europa was er toen niks, eigenlijk. Voor ons toch niet. Alle verklaringen voor alle problemen vonden we op dit continent. Heel erg eurocentrisch. Mede daarom ben ik beginnen reizen: om te weten hoe ze elders over de dingen denken.

En dat is soms heel erg anders. Toen ik 'De weg naar Mekka' (2007) aan het maken was, in volle hoofddoekendebat, zei onze gids Rachid: "Geef nu toe: als je een mooie vrouw hebt, dan wil je toch niet dat een andere man haar schoonheid kan zien?" Ik legde hem uit dat bij ons een vrouw die naar een feest gaat zich mooi maakt voor zichzelf, voor haar man en alle andere aanwezigen op het feest. Rachid dacht dat ik hem in de mailing nam. En toen had ik het gevoel dat er een scheidingslijn tussen ons liep die ik nooit eerder had ervaren, zelfs niet tijdens discussies met overtuigde trotskisten of maoë╣sten in de jaren zeventig.

Ben je optimistisch? Gaan we elkaar ooit ergens in het midden vinden, begrijpen of accepteren?

Leyers: Sommige mensen zeggen dat we de islam tijd moeten geven, dat hij later ontstaan is dan het christendom en nog niet dezelfde ontwikkeling heeft doorgemaakt. Maar dan ga je er impliciet van uit dat wij de koers trekken en dat iedereen vroeg of laat ons parcours wel zal volgen. Niet dus hé. Niet de hele wereld zal evolueren naar het westerse model.

Kijk, we moeten daar niet flauw over doen: onze eigen overtuigingen vinden we beter. Dat geldt voor iedereen. Anders zouden we voor het andere kiezen. Een katholiek vindt zijn katholiek geloof het hoogste dat er is, voor een moslim geldt hetzelfde. Alleen: bij ons kan je vrij voor je overtuiging kiezen. Ervoor kiezen om te veranderen of om helemaal niet met religie bezig te zijn. Dat is heel individualistisch westers. Er komen in Egypte behoorlijk weinig Egyptenaren op televisie die betogen dat elke Egyptenaar vanaf zijn 15e moet kunnen kiezen welke religie hij aanhangt. De ideologie van de individuele zelfbeschikking is een westerse vinding.

Nog iets totaal anders om mee af te ronden: je bent er 60 geworden dit jaar. Ik ben er - ook in mei - 32 geworden en ik vind dat absurd.

Leyers: Wacht maar af. (lacht) Vroeger stond een mens van 60 in zijn stofjas op de duiven te roepen. Nu niet meer, maar die 60 heeft effectief wel iets absurds. We gaan maar gewoon vooruit blijven gaan, zeker?

Nu moet ik denken aan Lied Voor Leon, waarin je zingt "Koester de dag/want hij gaat zo vlug."

Leyers: Absoluut, daar drinken we nog eentje op!

[bron: https--newsmonkey.be]

Jan Leyers over vooruitgang in de islam. "If it's not on the page, it's not on the stage" [2018-07-09]

Een filosoof die iets van de wereld heeft gezien, een voorliefde heeft voor de Levant en een fascinatie voor de islam- Dat moet Jan Leyers zijn. Na succesvolle reeksen als De Schaduw van het Kruis (2002), De droom van Ludwig (2004), De weg naar Mekka (2007), De weg naar het Avondland (2011) en Arm en rijk (2014) kwam vorig jaar Allah in Europa op de buis. Het reisverslag kwam er tien jaar na De Weg naar Mekka - "we kennen niks van de islam, maar hoe meer ik te weten kom, hoe problematischer ik het vind", zei Leyers toen. Allah in Europa is dan ook 'the sequel', maar dan als een soort spiegelbeeld met de focus op Europa. Het gelijknamige boek verscheen dit jaar met als ondertitel Het reisverslag van een ongelovige.

Identiteit en islam. Zijn er andere dan die twee woorden die de gemoederen dezer dagen meer beroeren?

We hadden het er ook al over met socioloog Mark Elchardus (Meervoud nr. 229). Uit verschillende enquêtes in Nederland en in België leidde hij een wederzijdse vervreemding tussen moslims en niet-moslims af. In beide groepen stelt 40% of meer dat de Europese levenswijze niet compatibel is met de islam. Diezelfde Elchardus was aanwezig bij Leyers' boekvoorstelling en schreef daarover: "Gelukkig zijn er boeken als dit. Die je de tijd geven om te luisteren naar zovele en onderling zo heel verschillende, boeiende, niet zelden fascinerende mensen. De ontmoetingen zijn niet allemaal even gezellig, verre van. En toch, toen ik het boek had uitgelezen, had ik weer wat meer hoop. Waarom? Wel, ik zou het niet zo meteen kunnen zeggen. Misschien dat alles toch wat lichter kleurt als je gewoon, rustig naar de mensen luistert."

Een goed en rustig gesprek werd het inderdaad. En voor we echt begonnen waren was het, zoals in het popnummer, afgelopen.

In de reportagereeks Arm en rijk verwijst iemand naar een interessant artikel, waarin wordt gesteld dat oude steden zoals Caïro, Damascus en Beirut en Bagdad qua belang vervangen (zullen) worden door ("kunstmatige") golfstaten- en steden zoals Dubai, Doha and Abu Dhabi. Is dat ook jouw ervaring?

Ik weet niet of die steden echt de toekomst zijn. Sjeik Mohammed van Dubai is wel een visionair, die op een slimme en toekomstgerichte manier bedrijven weet te lokken.

Het geeft Dubai te veel van een businessplan- en daar houd ik niet van. Het doet me denken aan Wijnegem Shopping Center, maar dan met een skipiste (lacht). Het is me te steriel. Op zo'n moment voel ik me een Europeaan die geschiedenis nodig heeft. Een stad die nog maar dertig jaar bestaat boeit me niet echt. Ik vind New York ook aangenamer dan L.A. , net omdat je daar de oude negentiende-eeuwse stad voelt.

Uit veel van je reizen blijkt duidelijk een voorliefde voor historische steden - bijvoorbeeld in Europa of in het Midden-Oosten. Kan een stad te veel geschiedenis hebben?

Zeker. Geschiedenis kan een stad bezwaren. Omgekeerd: de zeer korte geschiedenis van de VS en haar steden verklaart de complexloosheid van de meeste Amerikanen. Zij zijn meestal minder vastgeroest en houden minder vast aan oude ideeën over hoe een bedrijf of stad er moet uitzien. Het kan geen toeval zijn dat ook nu nog vele innovaties uit de VS komen: Apple, Facebook, Google, Amazon.

Europeanen denken veel traditioneler. Wij willen wel vernieuwen, maar toch altijd een beetje met de handrem op. We hebben meer koudwatervrees voor zaken die ons leven misschien overhoop halen. Zeker de Fransen bijvoorbeeld hebben ook een grote focus op hun geschiedenis, traditie, cultuur, taal.

Als de VS geografisch maar ook mentaal aan het ene uiterste zou staan van Europa, zou je dan stellen dat de Arabische wereld aan de andere kant staat en nog meer op traditie gericht is?

Het geldt vast niet voor iedereen binnen de islamitische wereld, maar in grote mate wel, ja. Zoals het geen toeval is dat er zoveel uit de VS komt, is het ook geen toeval dat er weinig tablets of hybride wagens in de Arabische wereld worden uitgevonden. De druk van de traditie is groter omdat de godsdienst zich met veel meer terreinen moeit. Ook het bankieren, om maar iets te zeggen, is gebonden aan islamitische regels. Religieuze regels en gebruiken zijn eerder beperkend dan verbredend.

Daarover stel je een sterk soort onbegrip vast tussen de Westerling en de moslim.

De ondertitel van Allah in Europa is "Het reisverslag van een ongelovige". Ik wilde eerlijk benadrukken met welke invalshoek ik die reis gemaakt heb. Na De weg naar Mekka hoorde ik soms: 'dat is wel met een westerse bril bekeken'. Uiteraard, denk ik dan. Iedereen draagt een bril. Het is de optelsom van je verleden, je ervaringen, je omgeving. Van wat je meegemaakt, gelezen,- hebt. Ik ben een westerling, dus draag ik een westerse bril. Het is de enige bril die ik heb.

Allah in Europa 3D cover

Ik ben opgegroeid en maatschappelijk bewust geworden in de jaren '70. Toen leek religie een aflopende zaak. De generatie kerkgangers zou ooit uitsterven, en het katholicisme met hen, dachten we in mijn studentenkringen. Dat was toch wel een misrekening: religie is opnieuw zeer aanwezig.

Ten eerste, en dat is in grote mate specifiek voor de islam, zijn er vele spreekwoordelijke 'kamers', facetten van het leven, die vroeger nooit door religie werden geclaimd. Er was of is geen katholiek voedsel, geen katholieke manier van koken, er zijn geen specifieke kledingvoorschriften. In de islam bestaan er regels en voorschriften voor alles. Ik zeg niet dat elke moslim zich daaraan houdt, maar de regels zijn er wel. Zulke regels ervaren vele niet-moslims als beklemmend en bedreigend.

Ten tweede is er de algemenere vaststelling dat religie zoveel terrein herovert. Je hoort steeds meer dat religie niet moet geweerd worden uit de publieke ruimte. Ik ben het daar mee eens in die zin dat iedereen op straat natuurlijk een keppeltje, kruisje of hoofddoek mag dragen.

Het publieke debat is iets anders. Daar is er wel te veel religie. Tegenwoordig hoor je in maatschappelijke discussies religieus en theologisch geïnspireerde argumenten opduiken. Denk aan het recente voorval met de orthodoxe Jood die op de CD&V-lijst zou staan. Opeens was de mening van een rabbijn over handen schudden relevant in een politiek debat.

Met andere woorden, ik ben het er niet mee eens dat we opeens religieuze argumenten zouden moeten toelaten in het publieke debat, laat staan dat die argumenten zwaarder zouden wegen. Ik heb het er moeilijk mee als iemand uitzonderingen wil op regels omwille van religieuze voorschriften. Want als ik om andere redenen geen zin heb om bepaalde regels te volgen is er ook geen uitzondering.

De vrijheid van godsdienst is er gekomen om te garanderen dat je niet vervolgd wordt als je je godsdienst belijdt. Ze is niet ontstaan om op basis van religie allerlei uitzonderingen te kunnen claimen. Vrijheid van geweten, van meningsuiting, van pers, van vereniging volstaan om je godsdienst te kunnen beleven.

Mijn bekommernis heeft ook te maken met de moeilijkheid om überhaupt een debat te kunnen hebben. Ik ga er vanuit dat politieke of socio-economische discussies gebaseerd zijn op wat 'bestaat', tenminste op zaken waarover we het eens zijn dat ze bestaan: wetten, de economie, het BNP, - Waar sommigen persoonlijk in geloven, bestaat niet eens voor iedereen. Als de argumenten uit het bovenmaanse komen stopt de discussie, want ikzelf als ongelovige ken en aanvaard die niet. Dan beland je in een dovemansgesprek, terwijl je in theorie toch met iedereen zou moeten kunnen debatteren op basis van redelijke argumenten. Dat principe van rationaliteit en universaliteit noemen sommigen dan verlichtingsfundamentalisme. Tja. Daar heb ik het zeer moeilijk mee. Hoe kan je anders debatteren en bekritiseren?

Op de duur wordt wat wetenschappelijk of rationeel vast staat een mening als andere, denk aan de evolutieleer. Daar heb ik het zeer moeilijk mee. Op dit moment zijn we dus niet op weg op weg naar een seculiere samenleving, maar naar een post-seculiere samenleving, als we daar al niet zijn.

Is een hand geven iets dat "wij", niet-orthodox-Joodse Vlamingen, kunnen 'eisen'?

Daar gaat het mij niet om. Wie niet betrokken is bij die politieke partij en die lijstvorming heeft daar weinig mee te maken, laat staan over te eisen.

Bovendien merk ik weinig nuance en des te meer spraakverwarring. Men heeft het over 'discriminatie' omdat de man in kwestie geen hand geeft aan een vrouw die niet de zijne is. Maar dat geldt omgekeerd ook: een vrouw geeft geen hand aan een andere man. Er is dus eerder sprake van segregatie dan van discriminatie. Maar dan geen segregatie zoals bij de Apartheid, waar je te maken had met een duidelijk benadeelde groep.

Daarmee wil ik het niet minimaliseren. Het betekent niet dat ik blind ben voor de angsten van mensen. Ik heb onderweg plekken gezien, vooral in moslimgemeenschappen, waar segregatie ver doorgedreven is en zeker niet voor iedereen even leuk.

In de islamitische wereld wordt het verschil tussen de geslachten nooit vergeten. In het Westen wordt dat onderscheid net steeds meer uitgewist. Om de Israëlische socioloog Oz Almog te citeren: "the West can be defined as the part of the world that is unisexing. We are reducing the testosterone".

In de islamitische wereld zijn de omgangsregels tussen de verschillende seksen, de rechten van mannen en vrouwen, - dan ook al decennia en zelfs eeuwen lang heel anders. Dat zie je ook als je reisverslagen leest uit eerdere eeuwen, van Turken en Arabieren die in het Westen kwamen en schrokken dat mannen en vrouwen vrijuit met elkaar mochten praten en omgaan.

Als je nu terugkijkt op onze verzuilde maatschappij van weleer, zie je ook breuklijnen, maar toch van een andere orde. Au fond deden katholieken en socialisten hetzelfde op hun trouwfeest, of in hun café, of in hun turnclub. Op katholieke trouwfeesten zaten mannen en vrouwen niet in een aparte zaal.

Als ik daarentegen een supermarkt in Dewsbury zie met allemaal vrouwelijke klanten waarvan je geen enkel gezicht ziet omdat ze gesluierd en helemaal in het zwart gekleed zijn- De plaatselijke moefti prijst dit dan als het toonbeeld van Britse tolerantie en harmonie 'want iedereen kan leven zoals hij wil', maar dat beeld van tolerantie is toch eerder omstreden denk ik dan, en beangstigt veel mensen in Vlaanderen en daarbuiten.*

Het ironische is natuurlijk dat net veel conservatieve mannen in het Westen, die eerder tegen de islam zijn het traditionele rollenpatroon van de islam wel delen.

Zijn die vrouwen in Dewsbury meer of minder gelukkig?

Ik zal niet meteen zeggen: de vrouw wordt in de islamitische wereld onderdrukt. Het is subtieler en genuanceerder dan dat. Het nichtje van diezelfde moefti zei zeer oprecht dat haar levensdoel simpelweg was om God gelukkig te maken. Een hoofddoek dragen paste in die visie: alleen God mocht haar haren zien, die waren niet bestemd voor vreemde mannen. Strenge regels bieden velen een houvast.

Een ander gevoelig issue binnen de islam is de individuele zelfbeschikking: het recht om als individu vrij te mogen uitkomen voor wat je gelooft of niet gelooft zonder te moeten vrezen voor sociale uitsluiting of, wat in meerdere islamitische landen gangbaar is, de doodstraf.

Een deel van de moslims vindt de liberale democratie strijdig met de islam. Waarom kunnen we hen er zo moeilijk van overtuigen dat dit systeem net de garantie is voor (religieus) pluralisme, waardoor en waarbinnen iedereen - ook de (zelfs zeer conservatieve) moslim - zijn religie kan beleven?

Het gaat niet over de waarde of over het voordeel van ons systeem. Het gaat er gewoon over dat een deel van de moslims - en dat blijkt ook uit studies - niet aanvaardt dat mensen wetten mogen maken die afwijken van de goddelijke voorschriften.

Je kan praten met die mensen, achterhalen hoe zij denken en waarom ze zo denken, maar debatteren om een consensus of common ground te vinden? Neen, met zeer orthodoxe moslims is dat moeilijk. Dat is zoals wiskundige oefeningen proberen op te lossen op basis van andere axioma's. Dat lukt niet.

Je zei net dat er vele meningen en visies onder moslims zijn. Zijn we soms niet te ambitieus door te focussen op de kleine groep van progressieve, enigszins seculiere moslims?

Zeker. En dat werkt vaak contraproductief. Ik heb geen pasklaar antwoord, maar we zijn soms op een aandoenlijke manier ambitieus, en misschien naïef. Zoals politici die zeggen dat we een Europese en verlichte islam nodig hebben en gaan creëren. Ik denk niet dat er rond het jaar 1300 in de buurt van Florence een comité is samengekomen om te stemmen over de invoering van de renaissance. Maar er wordt wel op die manier gesproken over de islam, alsof we met een wet of koninklijk besluit de islam gaan verlichten.

We gaan hier imams opleiden. En wat gaan die aspirant-imams dan leren? Wie gaat dat leerplan opstellen? Gaan die imams leren dat de Koran voor interpretatie, en zelfs voor aanpassing vatbaar is? Zo neen, wat is dan het verschil met de imams die uit de Arabische wereld komen? En zo ja, zullen die imams dan enige geloofwaardigheid hebben in hun eigen gemeenschap?

U sprak in Brussel wel met een zeer gematigde islamleerkracht.

Inderdaad, Ahmed Alaoui was iemand waarvan ik het gevoel had, dit zou in de toekomst dé moslim kunnen zijn, of moeten zijn. The way to go !

In die mate dat ik dacht dat hij wel eens problemen zou kunnen krijgen met wat hij zei, trouwens. Hij vroeg aan zijn leerlingen: wat is het belangrijkste: het verstand of de koran. Alle leerlingen antwoordden natuurlijk: de koran. En dan stelt hij zelf zeer duidelijk: het verstand. "Want dat heb je nodig om de koran te lezen en te begrijpen, -"

Vooruitgang is zo moeilijk in de islam. Zolang er geen centraal gezag is, zoals in de Katholieke Kerk worden slechts moeizaam stappen vooruit gezet. If it's not on the page, it's not on the stage zeggen ze in Hollywood. Op dit moment zie ik geen plan, geen scenario, geen voortrekkers binnen de gemeenschap om echt stappen vooruit te zetten. Er is zeer weinig animo om de fundamentele leerstellingen van de islam te herdenken. Ook de intussen van zijn voetstuk gevallen bruggenbouwer Tariq Ramadan huldigde als het erop aankwam een uiterst conservatieve visie. Hij weigerde bijvoorbeeld om het stenigen van een overspelige vrouw publiekelijk te veroordelen. Een tijdelijk moratorium, daar was hij nog wel voor te vinden.

Zowel voor de plaatselijke bevolking als voor westerse mogendheden lijkt de keuze in het Midden-Oosten er één tussen een seculiere dictatuur en die van het islamisme.

Ik citeer graag de schrijver Amos Oz, die zegt: "het is niet zo dat er geen vrijheid van mening is in de Arabische landen omdat het dictaturen zijn. Het is omgekeerd: het zijn dictaturen omdat er geen vrijheid van mening is." Mensen wordt niet aangeleerd om kritisch te denken en vrijuit te spreken. Een Koranschool bijvoorbeeld is geen school waar je de koran bestudeert, maar waar je die uit het hoofd leert.

Even terug naar de steden. Merkte je op je reizen iets van stadsvlucht of plattelandsvlucht?

Van stadsvlucht is geen sprake. Mensen gaan waar er jobs en opportuniteiten zijn, en dat is in de steden. De bevolkingsgroei is in heel wat steden onvoorstelbaar. Caïro bijvoorbeeld, kent een ongelooflijke bevolkingstoename, zowel door migratie als door natuurlijke bevolkingsaangroei. Vandaag zijn er dubbel zoveel inwoners als 40-50 jaar geleden. Dat is een enorme uitdaging. Niet te vergelijken met de zaken waar wij ons zorgen over maken.

In Vlaanderen krijg je een vertekend beeld van die problematiek. Hier is stadsvlucht wél een issue. En ook: als je de gemiddelde aardbewoner in Vlaanderen zou droppen zou het verschil tussen stad en platteland opeens relatief worden: alles is hier stad. Officieel natuurlijk niet, maar in de praktijk is alles wel bebouwd.

Heb je zelf ooit in een stad gewoond?

Ik heb lang in Gent en Antwerpen gewoond. Ik erken dat het zeer fijn is om de deur buiten te gaan en - te voet, met de fiets of met de tram - snel ergens te zijn waar iets te beleven valt.

Kan ik zonder tuin? Ja, als er een park in de buurt is. Mijn persoonlijke drempel om nu in een stad te wonen is evenwel zeer concreet: ik wil op elk uur van de dag en van de nacht geluid kunnen maken. Dat is mijn belangrijkste argument om nu niet in een stad te wonen. Bovendien heb ik wel een auto nodig, ik moet wel met mijn gitaar in Roeselare geraken - en terug. Het tijdstip waarop de laatste trein ergens vertrekt is vaak belachelijk vroeg. Bouw eens een performant openbaar vervoersnet uit, vergelijkbaar met Berlijn, Parijs of Londen, vooraleer je me zegt de wagen aan de kant te laten.

Moeten we allemaal in de stad gaan wonen?

Is de stad de toekomst? Ik vind dat iemand die in een dorp wil wonen, dat moet kunnen. Ik kan me voorstellen dat een bouwmeester zegt dat het intelligenter zou zijn om anders, compacter te gaan wonen. Maar woorden als 'moreel' en 'immoreel' gaan me in die context te ver. Ik vind het wel merkwaardig dat vaak wordt geopperd dat elke aardbewoner waar dan ook ter wereld zijn geluk moet kunnen gaan beproeven. Anderzijds moeten we wel allemaal naar de stad. Tja.

Kunnen we nog samenleven in onze steden?

Eén van de uitdagingen lijkt me net om goed te omschrijven wat we bedoelen met 'samenleven' in onze steden. Vele vormen van samenleven in het verleden worden als harmonieus voorgesteld, terwijl we die met de blik van vandaag eerder als gesegregeerd zouden beschouwen.

Het Oostenrijks-Hongaarse Rijk (1867 - 1918) bijvoorbeeld, waar Guy Verhofstadt graag mee dweept. In het gemiddelde dorp in het huidige Tsjechië spraken de Tsjechen, de joden en de Duitsers hun eigen taal, hadden ze hun eigen cafés en trouwden ze binnen hun eigen gemeenschap. Het is niet zo dat in een café Tsjechen, joden en Duitsers samen een glas dronken aan de toog.

Onze grootsteden zijn steeds diverser. Brussel bijvoorbeeld is de facto een stad van (taalkundige) minderheden, waar geen enkele taal nog door een meerderheid? Is dat een probleem, een stad die enkel nog bestaat uit minderheden?

Het vraagt een inspanning. Het is nu eenmaal gemakkelijker om te leven midden van en communiceren met mensen die je taal spreken. Mij persoonlijk schrikt dat niet per se af, ik spreek mijn talen en heb iets van de wereld gezien. Maar er zijn mensen die vooral hun wijk kennen en alleen hun moedertaal spreken. Dat is niet altijd even evident.

Sommigen vinden die meertaligheid en diversiteit tof, uitdagend en fascinerend. En ik heb echt respect voor personen die een engagement nemen om te willen bewijzen dat het lukt, leven in de superdiversiteit. Maar het kost gewoon tijd en moeite.

Je kan niet iedereen verplichten: dit is de toekomst en vanaf nu ga je zo leven. Het is het volste recht, en niet alleen van blanke Vlamingen, maar van om het even wie ter wereld om te zeggen: "Stop! Ik vind dit vermoeiend, en dring me dit niet op." En, vergis je niet, dat geldt voor de meeste groepen. Iemand uit Ghana of Ethiopië komt niet speciaal naar hier voor die "superdiversiteit". Die komt naar hier voor een beter leven, en leeft vaak grotendeels in zijn eigen gemeenschap.

Ik kan me dan ook zeer goed voorstellen dat anderen vraagtekens zetten bij de vanzelfsprekendheid waarmee sommigen die "superdiversiteit" aan anderen willen opleggen.

Ik stoor me wel eens aan mensen die zeggen dat 'dat soort problemen' opgeklopt worden en ons aangepraat worden, en dat we beter wakker zouden liggen van de 'echte problemen'. Beschouw de bevolking toch als volwassenen die zelf wel beslissen van welke problemen ze wakker liggen. Alsof mensen alleen bezig zijn met centen, en de rest aangeprate en opgeklopte kwesties zouden zijn. Mensen vinden meer verdienen niet altijd belangrijker dan een thuisgevoel behouden voor zichzelf en hun kinderen.

Het wegkijken van die kwestie breekt politiek links in Europa zuur op. Een groot deel van hun kiezers stemt omwille van de samenlevingsproblematiek vandaag rechts. Er doet zich natuurlijk ook iets totaal nieuws voor. Maatschappelijke emancipatie ging binnen links altijd hand in hand met ethische emancipatie en bevrijding: het afwerpen van het juk van God en gebod. Maar plots is daar een groep die economische en maatschappelijk vooruit wil, maar die helemaal niet bevrijd wil worden van God en gebod. Wel integendeel. Plots wordt het klassieke linkse bevrijdingsdiscours op stop gezet, spreekt men zich daar niet over uit of gaat men zich in allerlei bochten wringen. "We gaan die arme mensen toch niet schofferen door hun God af te nemen." Ik noem dat de "empathische sprong": uit medevoelen met maatschappelijke kwetsbaarheid neemt men er het obscurantisme bij.

lieven [bron: https--lievenbrusselt.blog]