Terug naar de rede - Stephen Toulmin

De beroeringen en wreedheden van de twintigste eeuw hebben in toenemende mate de idee ondermijnd dat de menselijke rede in staat zou zijn een stabiele en vredige wereld te stichten. Hoe kunnen we, na de verwoestende uitwerking van wereldwijde conflicten en de Koude Oorlog, onze twijfel te boven komen en de hoop koesteren dat het aanzien van de eenentwintigste eeuw anders zal zijn?

In Terug naar de rede betoogt Stephen Toulmin dat het vermogen van de rede om ons leven op een hoger en beter plan te brengen lange tijd belemmerd is geweest door een ernstige onbalans in onze jacht op kennis. De eeuwenoude dominantie van rationaliteit, een wiskundige manier van redeneren gebaseerd op theorie en universele zekerheden, heeft geleid tot een veronachtzaming van de waarde van redelijkheid, een op persoonlijke ervaring en praktijk gebaseerde manier van oordelen. Tot op de dag van vandaag worden in academische disciplines zoals de economie en in de zgn. geleerde beroepen zoals rechten en medicijnen specialistische kennis en abstracte modellen vaak hoger aangeslagen dan het getuigenis van diverse culturen en de praktische ervaring van individuen.

In dit boek, waarin Toulmin mede de balans opmaakt van zijn eigen intellectuele leven en zijn ontwikkelingsgang als wetenschapshistoricus en filosoof, voert hij een krachtig en overtuigend pleidooi voor een herstel van het even-wicht tussen rationaliteit en redelijkheid. Niet dat Toulmin de verworvenheden van wetenschap en technologie zou afwijzen, integendeel; waar het om gaat is het ontwikkelen van een dieper besef van de menselijke consequenties van onze wetenschappelijke ontdekkingen. Oog in oog met een blijvend onzekere en onvoorspelbare wereld zouden mensen niet hun toevlucht moeten nemen tot onwrikbare ideologieën en abstracte theorieën, maar de weg terug moeten vinden naar een menselijker vorm van rede, een die de diversiteit en complexiteit van de menselijke natuur aanvaardt als het wezenlijke begin van iedere intellectuele of wetenschappelijk bezigheid.

Auteur

Stephen Toulmin (1922) doceerde o.a. in Leeds, Santa Cruz, Chicago en Evanston en is tegenwoordig hoogleraar aan de University of Southern California in Los Angeles. Hij schreef o.m. The Uses of Argument (1958), Wittgenstein's Vienna (samen met A. Janik, 1972; Ned. Het Wenen van Wittgenstein, 1976) en COSinOpaiS (1990; Ned. Kosmopolis, 1990, 2001)

alle boeken van Stephen Toulmin

Recensie

In dit nieuwe boek van de Britse wetenschapsfilosoof Toulmin (1922) keren vele van zijn oude thema's terug, met name die uit zijn boek 'Kosmopolis' uit 1990. Centrale stelling: sinds het begin van de 17e eeuw overheerst in het Westerse denken een rationaliteitsbegrip dat streeft naar absolute zekerheid volgens wiskundig model, ten koste van een veel breder en praktischer begrip van redelijkheid. In brede penseelstreken schetst Toulmin hoe dit verstoorde evenwicht ontstaan is en gegroeid, en hoe het de verschrikkingen van de 20e eeuw heeft mogelijk gemaakt. Hij schrijft boeiend als steeds, met een brede kennis van zaken en een scherp oog voor details; maar door die brede opzet blijft zijn kritiek wat aan de oppervlakte en zijn alternatief wat vrijblijvend en vaag. Bevat index en uitvoerige noten. Kleine druk.
NBD Biblion, Dr. D.G. van der Steen