- uitgave: Van Oorschot, februari 1993 (1ste druk), 856 p.
- hardback, gebonden, stofomslag, 2 leeslinten
- Veel mensen zouden Belle van Zuylcn graag persoonlijk hebben gekend. In Zonder vaandel wordt Belle zozeer een mens van vlees en bloed, dat wij ons met de onmogelijkheid van een persoonlijke kennismaking met haar kunnen verzoenen.
Wij zien in welke omgeving Belle opgrocit en hoe zij haar talenten ontwikkelt. Als 19-jarige schoonheid vraagt zij, tegen alle conventies in, tijdens een feest de ruim 20 jaar oudere Constant d’Hermenches ten dans. Vervolgens begint zij een geheime correspondentie met hem. Haar eerste novelle Le noble wordt door haar ouders direkt uit de handel genomen en vernietigd.
Vele huwelijkskandidaten maken hun opwachting. Maar Belle heeft ‘geen talent voor ondergeschiktheid’. Pas na de dood van haar moeder trouwt zij eindelijk met De Charrière, die haar respecteert, en verhuist met hem naar Zwitserland. Daar onderhoudt zij een internationaal netwerk van correspondenties en schrijft talloze romans, toneelstukken en pamfletten. Het huwelijk berust op vriendschap en genegenheid, maar stelt haar toch teleur, mede omdat het kinderloos blijft.
Aan de vooravond van de Franse revolutie verblijft Belle anderhalf jaar in Parijs. Daar ontmoet zij onder meer de ruim 20 jaar jongere Benjamin Constant. Hun vriendschap leidt tot een dramatische briefwisseling: ‘Je bent een allerbeminnelijkste dwaas.’ De Franse gebeurtenissen volgt zij met kritische blik: ‘Het bevalt me uitstekend achter geen enkel vaandel aan te gaan.’
In haar laatste jaren wordt zij beschermengel van veel jonge vrouwen, die zij benadert met een mengeling van genegenheid en scepsis, wijzend op hun vrouwelijke waardigheid. Ten slotte aanvaardt zij op lucide wijze haar eigen sterfelijkheid: ‘Ik houd vol dat ik stervende ben,’ schrijft zij, ‘mijn vrienden willen daar niets van weten, omdat ik aan niets dodelijks lijd, maar mij lijkt het doven van het leven hetzelfde als de dood.’
Zonder Belle heilig te verklaren, herstellen Simone en Pierre H. Dubois veel onjuiste opvattingen over haar leven en werken die in de loop der tijd zijn ontstaan. Ook onthullen zij het ‘mysterie’ in haar leven: dat van de vermoedelijk enige werkelijke geliefde die zij heeft gehad. Zonder vaandel is een prachtig boek over een bijzondere vrouw die ons, aan de vooravond van de 21ste eeuw nog steeds aanspreekt: ‘Ik vraag geen vrijheid van denken, ik heb die.’