Dark Star Safari|Paul Theroux 9045010569

||boek: Dark Star Safari|Een reis van Caïro naar Kaapstad|vertaling: Tinke Davids|Atlas

||door: Paul Theroux

||taal: nl
||jaar: 2003
||druk: 2e druk
||pag.: 524p
||opm.: paperback|zo goed als nieuw|bladrand vertoont een paar kreukjes

||isbn: 90-450-1056-9
||code: 1:000356

--- Over het boek (foto 1): Dark Star Safari ---

Al het nieuws over Afrika lijkt tegenwoordig slecht nieuws te zijn: het gaat alleen maar over hongersnood, massamoorden en natuurrampen. Paul Theroux heeft betere herinneringen aan het Afrikaanse continent. Hij besluit per trein te reizen van Caïro naar Kaapstad, door het 'groenste deel van de wereld', waar hij veertig jaar geleden met veel plezier gewoond, gewerkt en rondgetrokken heeft. Hij is ervan overtuigd dat zijn nieuwe reis weer even plezierig zal worden.

Maar Theroux vergist zich. Hij wordt beroofd, beschoten en beschimpt. De treinen vallen bijna uit elkaar en een infrastructuur is er nauwelijks. De mensen zijn hongeriger, armer, slechter opgeleid, pessimistischer en corrupter. Theroux wordt ziek en kan vaak niet verder reizen. Toch verveelt hij zich geen moment. Integendeel: zijn verblijf in Afrika wordt een openbaring.

[bron: https--www.bol.com]

De schrijver is een Amerikaan die vele reisboeken en een paar romans op zijn naam heeft staan. In 2001 besloot hij geheel alleen door Afrika te reizen, zonder van vliegtuigen gebruik te maken. In de jaren '60 was de schrijver als vrijwilliger van het Peace Corps leraar aan een middelbare school in Malawi en later een paar jaar hoogleraar aan de universiteit van Makarere (Oeganda). Hij reist door Egypte, Soedan, Ethiopië, Kenia, Oeganda, Tanzania, Malawi, Zimbabwe, Mozambique en de Zuid-Afrikaanse Republiek met treinen, kleine en grote bussen en soms met vrachtwagens. De auteur is een scherp waarnemer en een goed verteller. Verslagen van 19e eeuwse ontdekkingreizigers, van romans over Afrika en van verhalen van mensen die hij onderweg ontmoet, weeft hij door zijn verslag heen. Hij constateert dat vergeleken met 40 jaar geleden de armoede sterk is toegenomen. Het is onveilig, overal heerst wanorde. Infrastructuur en gebouwen verkommeren, vrijwel niets wordt onderhouden. Alleen op het platteland ontdekt hij nog iets van de oorspronkelijke Afrikaanse waardigheid. Met twee kaarten.

[bron: https--brusselsebibliotheken.bibliotheek.be]

In Dark Star Safari (2003) brengt Theroux uitgebreid verslag uit over zijn reis van Egypte naar Zuid-Afrika. Het echte Afrika toont zich enkel aan die reizigers die bereid zijn over het land te reizen en grenzen over te steken. En Theroux doet dat ook. Op de vlucht van Khartoem naar Addis Abeba na, bereist Theroux het Afrikaanse continent per trein, boot, autobus of gammele taxi, zoals de Afrikanen dat doen. Hij bezoekt daarbij Oeganda en Malawi, twee landen waar hij in zijn jonge jaren geleefd en gewerkt heeft. Het globale beeld dat Theroux van Afrika schetst is ronduit somber. Oorlog, hongersnood, aids en politieke instabiliteit teisteren het land. Overal valt de samenleving in scherven uiteen. De steden zijn veelal een verschrikking; de landelijke gebieden deprimerend. Afrika is een droevige plek geworden, waar het dikwijls gevaarlijk vertoeven is.

Theroux trekt naar Afrika op het moment dat zijn 60e verjaardag nadert. Het laat alle materieel comfort achter zich en trekt zich terug in de anonimiteit van een continent waar gsm, internet en pc hun tirannie nog niet gevestigd hebben. Anonimiteit inderdaad, want eenmaal in Afrika is Theroux niet langer een bekend auteur met hoog aanzien en een drukke agenda. Zijn reis door het armste werelddeel duurt haast een jaar. Voor Theroux is deze reis ook een terugkeer naar vertrouwd terrein. In de vroege jaren '60 was hij leraar in Malawi en later docent in Oeganda. Dat hij zijn ervaringen van toen en nu gaat vergelijken, is onvermijdelijk. Het Afrika dat Theroux aantreft is armer en corrupter dan vroeger. Opvallend is ook de verstedelijking die als een kanker woekert. Theroux vergelijkt die steden met mierenhopen. De arme en wanhopige plattelanders worden er door aangetrokken, opgeslorpt en veranderd in dieven en zwendelaars. "Het leven in de stad is overal ter wereld akelig, maar in Afrika was het wel het akeligst [...]. Geen van de Afrikaanse steden die ik tot dusver had gezien, vanaf Cairo naar het zuiden, leek geschikt voor menselijke bewoning, hoewel er nooit gebrek aan buitenlanders was om de lof van die slangenkuilen te zingen - dat je daar je mobieltje kon gebruiken, en faxen verzenden, en inloggen op internet, en dat je pizza's kon kopen, en naar huis bellen - allemaal dingen die ik juist wilde vermijden". De geschiedenis van Afrika tijdens de voorbije 40 jaar wordt meer gekenmerkt door verval dan door vernieuwing. En dikwijls zijn de inwoners van de regen in de drop beland. Zo heeft het politiek geweld in Malawi plaats gemaakt voor de ongebreidelde expansie van misdaden door burgers.

Maar Theroux kijkt verder dan de ziektes waaraan Afrika lijdt. Hij verliest nooit de schoonheid van de landschappen die hij bereist en van de mensen die hij ontmoet uit het oog.

Theroux is op zijn best wanneer hij een gesprek een verrassende wending geeft of het vanzelfsprekende vanuit een nieuwe invalshoek belicht. Zo heeft Theroux een gesprek met Hansie, gewezen lid van de militaire Zuid-Afrikaanse inlichtingendienst. Ze hebben het over de ongemeen harde opleiding van de eenheid. "'Dat moet heel zwaar zijn geweest,' zei ik, waarmee ik de fysieke eisen van een dergelijke opleiding bedoelde. 'Wat was het ergste?' 'Het ergste? Ach, tsja, ik was niet voorbereid op het doden van mensen - ik bedoel, het doden van zovéél mensen. Het eigenlijke doden was namelijk het enige wat we niet konden oefenen'". En de overal aanwezige en vanzelfsprekende ontwikkelingshulp wordt door Theroux ongenadig scherp aangepakt: zij is geen oplossing, maar integendeel een deel van het probleem. En wanneer hij zijn oude school in Soche Hill met de bedoeling er als onderdeel van een 'sentimental journey' treft hij er alles verloederd aan. "Ik kreeg een zekere heldere ingeving: ik begreep hoe onbeduidend en zelfs hoe zinloos het zou zijn als ik bleef en probeerde een paar lessen te verzorgen. Zoiets zou enkel en alleen bedoeld zijn om mezelf te behagen. Ik voelde geen wanhoop dat me die kans ontnomen was, ik kreeg eerder een plechtig inzicht: omdat alleen Afrikanen hun problemen konden definiëren, konden alleen Afrikanen ze oplossen."

Ook het safari-toerisme vindt geen genade in de ogen van Theroux: "Dit was het 'Ja, bwana'-Afrika van escapisten en echtparen op huwelijksreis en zogenaamde 'reizende consumenten' in kaki haute-couture".

Gedurende zijn Afrika-reis wordt Paul Theroux ook geconfronteerd met het eigen ouder worden. "Mzee" noemen de jongeren hem steevast, wat in het Swahili "oude man" betekent.

Maar Theroux stelt: "bejaarden zijn niet zo breekbaar als je denkt, [...] Laat je niet voor de gek houden door het dunne haar en de afgeleefde gelaatstrekken en de scepsis. De oudere reiziger weet dat het best: in ons hart zijn we jeugdig, en we voelen ons beledigd wanneer we als oude mannen worden behandeld, als een last, want we zijn tot het inzicht gekomen dat de jaren ons sterker hebben gemaakt, en bepaald ook door de wol geverfd. De jaren zijn geen aandoening - ouderdom is kracht". Sommige lezers zullen zich wellicht storen aan de misantropische ingesteldheid van de auteur. En Theroux kan het ook niet laten ook hier zijn voormalige vriend V.S. Naipaul terloops een veeg uit de pan te geven. Dat belet evenwel niet dat Dark Star Safari een avontuurlijk, inhoudelijk rijk en eigenzinnig reisboek is. Ook al ben je het niet altijd eens met Paul Theroux, zijn boek laat je niet onverschillig. Theroux mag dan al de zestig voorbij zijn, als (reis)auteur is hij lang nog niet aan het einde van de reis.

Geert Swaenepoel [bron: https--brusselsebibliotheken.bibliotheek.be]

Het laatste dikke reisboek van Paul Theroux dat nog op mijn leeslijst stond: Dark Star Safari, Een reis van Caïro naar Kaapstad. Het is de grote Afrikareis van Paul Theroux.

Tien jaar later probeerde hij het nog eens, andersom en via de andere kant: vanuit Kaapstad naar het Noorden via de Westelijke route. Deze tocht breekt hij af, voor het eerst. Het boek verscheen vorig jaar in Nederland en ik las het meteen.

Nu was het tijd mij te wagen aan de eerdere Afrikareis. In 2001 maakt Paul Theroux de reis door Afrika. Hij komt aan in februari en vertrekt aan het eind van het jaar uit Zuid-Afrika, kort na de begrafenis van Reinhold Cassirer, de echtgenoot van de schrijfster Nadine Gordimer.

Het is een zware reis dwars door Afrika. Paul Theroux legt een gedeelte per trein af, maar het grootste gedeelte van de reis, legt hij af in bussen. Als hij bij Nadine Gordimer op bezoek is, zegt ze niet voor niks steeds dat hij per bus gekomen is vanuit Caïro. Een prestatie die weinig mensen hem kunnen navertellen.

Onderweg neemt Paul Theroux de situatie in ogenschouw. Het stemt hem somber. Hij ziet eerder een verslechtering dan een verbetering met de tijd dat hij in Afrika werkte.

Wel geniet hij van de ontmoetingen met de mensen en de verhalen die hij hoort. Ook bezoekt hij de plekken van zijn herinnering aan Afrika, de tijd dat hij docent was. Hij ziet dat sommige van zijn leerlingen goed zijn terechtgekomen.

Ik kon moeilijk in het boek komen. Paul Theroux kon niet zo goed richting geven aan het verhaal. Er zat veel minder sterk een leidmotief in dan in andere reisboeken. Pas verderop komt het verhaal los. De trein en bus vervullen een veel minder belangrijke rol in het boek.

Ze vervoeren hem van a naar b. In tegenstelling tot de treinboeken doet hij de verhalen niet op in de trein, maar komt ze tegen op de stations of in de steden die hij aandoet. Deze manier van reizen kom je al tegen bij zijn Chinareis of als hij langs de kust van het Verenigd Koninkrijk loopt. De reis in de bus is een heuse belevenis, maar hij doet er niet de verhalen op die hij bij zijn eerdere treinreizen meemaakte.

Daarmee is Dark Star Safari, de ultieme safari door Afrika.

[bron: https--hendrik-jandewit.nl/2014/09/dark-star-safari]

'Een buitengewoon scherp waarnemer met een oog voor het detail zowel als voor het algemeen patroon en met en kleurrijke stijl die onafgebroken tot aandacht dwingt.' --NCR Handelsblad
'De grootste, de eerste van de besten in dit genre is Paul Theroux!' --The New York Times Book Review
'Zijn boeken zijn zo levendig. We kunnen zelf in onze stoel blijven zitten. Theroux reist er wel briljant voor ons op los.' --The Guardian

[bron: https--www.dekaft.be/boeken/dark-star-safari]

--- Over (foto 2): Paul Theroux ---

Paul Edward Theroux (Medford (Massachusetts), 10 april 1941) is een Amerikaans schrijver van reisverhalen en romans. Zijn bekendste werk is The Great Railway Bazaar (1975), een verhaal over een treinreis vanuit Groot-Brittannië door West- en Oost-Europa en Azië tot aan Japan en weer terug. Naast reisboeken schrijft hij fictie. Een bekende roman is The Mosquito Coast die werd verfilmd.

Theroux groeide op in zijn geboorteplaats in een katholiek gezin met zeven kinderen. Zijn vader was van Frans-Canadese en zijn moeder van Italiaanse afkomst.

In 1959 slaagde hij voor de middelbare school, waarop hij ging studeren aan de Universiteit van Maine. Daar was hij actief in de beweging tegen de Vietnamoorlog. Voor het beëindigen van de opleiding stapte hij over naar de Universiteit van Massachusetts, waar hij schrijflessen volgde. In 1963 studeerde Theroux af met een "Bachelor of Arts degree".

Aan de universiteit van Syracuse volgde hij een opleiding voor het Vredeskorps.

Hij gaf eerst een korte periode les aan een Italiaanse universiteit, waarna hij uitgezonden werd naar Malawi. In Malawi gaf hij van 1963 tot en met 1965 les aan de Soche Hill College. In die tijd schreef hij artikelen voor verschillende Amerikaanse tijdschriften, waaronder Playboy, Esquire en Atlantic Monthly.

In 1965 werd hij Malawi uitgegooid en ontslagen bij het Vredeskorps, omdat hij zijdelings betrokken was bij een mislukte staatsgreep: hij hielp namelijk een van de betrokkenen de grens over te vluchten. Hij vertrok naar Oeganda, waar hij les gaf aan de Makarere Universiteit in Kampala.

Daar ontmoette hij zijn eerste vrouw Anne Castle, die daar werkte als docent, en zijn vriend en literaire voorbeeld V.S. Naipaul die daar een tijdje als gastdocent verbleef. Theroux' eerste zoon Marcel is in 1968 in Oeganda geboren.

In 1969 verhuisde Theroux naar Singapore, waar hij twee jaar les gaf aan de universiteit. Zijn tweede zoon, de latere documentairemaker Louis Theroux is daar geboren in 1970.

Begin jaren 70 vertrok Theroux met zijn gezin naar Groot-Brittannië, waar het gezin zich vestigde, eerst in Dorset, en vanaf 1972 in Londen. Theroux is van 1967 tot 1993 getrouwd geweest met Anne Castle. Hij hertrouwde in november 1995 met Sheila Donnelly.

Hij zegt zich tegenwoordig ook bezig te houden met bijenhouden. Hij verkoopt zijn honing onder de naam Oceania Ranch Pure Hawaiian Honey. In februari 2020 werd de Edward Stanford Travel Writing Award aan hem toegekend voor al zijn reisboeken.

Therouxs eerste boek Waldo is geschreven tijdens zijn verblijf in Oeganda. Gedurende zijn tijd in Afrika schreef hij nog meer romans en verhalen, waaronder Fong and the Indians. Rond 1972 begon hij de grote treinreis van Groot-Brittannië naar Japan en terug, dat beschreven is in The Great Railway Bazaar. Dit reisboek was zijn eerste grote succes, en schrijven over zijn treinreizen werd een favoriet thema. Sindsdien heeft hij nog verscheidene reisboeken geschreven, waaronder een boek over een treinreis van Boston naar Argentinië (The Old Patagonian Express), een wandeltocht door Groot-Brittannië (The Kingdom By The Sea), treinreizen door China (Riding the Iron Rooster) en een reis van Caïro naar Kaapstad (Dark Star Safari). In Dark Star Safari reist hij terug naar de plaatsen waar hij 40 jaar eerder werkte voor het Vredeskorps. Zijn reisboeken worden gekenmerkt door de gedetailleerde beschrijvingen van mensen en bezochte plaatsen en vooral door een flinke dosis ironie.

Sir Vidia's Shadow is Therouxs verslag van de dertig jaar durende vriendschap met V.S. Naipaul. Het beschrijft het begin van de vriendschap in Afrika, waar de al beroemde Naipaul de beginnende auteur onder zijn hoede neemt; het beloop, waarin Theroux en Naipaul steeds meer elkaars gelijke worden; en het raadselachtige einde van de vriendschap, wanneer Naipaul van het ene op het andere moment alle contact met Theroux verbreekt.

Naipaul en Theroux ontmoeten elkaar op de Universiteit van Makerere in Oeganda, waar Theroux op dat moment werkt en Naipaul als gastdocent is uitgenodigd. Theroux is op dat moment een beginnende schrijver, bezig met z'n eerste roman, en Naipaul is al een gevestigde en beroemde auteur. Dit boek is bij tijd en wijle zeer kritisch over Naipaul en staat in schril contrast met het lyrische portret dat hij schreef in 1972, V.S. Naipaul, an Introduction to His Work. Sir Vidia's Shadow is dan ook geschreven na beëindiging van de lange vriendschap met Naipaul.

Verfilmingen

• 1979 Saint Jack. Verfilming van het gelijknamige boek door Peter Bogdanovich.
• 1986 Half Moon Street. Verfilming van Doctor Slaughter
• 1986 The Mosquito Coast. Verfilming van het gelijknamige boek
• 1997 Chinese Box. Gebaseerd op Kowloon Tong. Het gaat over de overdracht van Hong Kong van Groot-Brittannië aan de Volksrepubliek China.

Bibliografie

Fictie

• Waldo (1967)
• Fong And The Indians (1968)
• Murder In Mount Holly (1969)
• Girls At Play (1971)
• Jungle Lovers
• Sinning With Annie (1972)
• The brick (1973)
• The Black House (1974)
• The Family Arsenal (1976)
• The Consul's File
• Picture Palace (1978)
• A Christmas Card
• London Snow
• World's End and other stories (1980)
• The Mosquito Coast (1981)
• The London Embassy (short stories, 1982)
• Half Moon Street (1984)
• Doctor Slaughter (1984)
• O-Zone (1986)
• The White Man's Burden
• My Secret History (1989)
• Chicago Loop (1990)
• Millroy The Magician (1993)
• The Greenest Island (1995)
• My Other Life (1996)
• Kowloon Tong (1997)
• The collected short novels (1998)
• Nurse Wolf and dr Sacks (2001)
• Hotel Honolulu (2002)
• Stranger At The Palazzo D'Oro (short stories) (2004)
• Blinding Light (2005)
• The Elephanta Suite (2007)
• A Dead Hand: A Crime in Calcutta (2009)
• The lower river (2012)

Non-fictie

• V.S. Naipaul, an Introduction to His Work (1972)
• The Great Railway Bazaar (1975)
• The Old Patagonian Express (1979)
• The Kingdom By The Sea (1983)
• Sailing Through China (1984)
• Sunrise With Seamonsters (1985)
• The Imperial Way (1985)
• Riding The Iron Rooster By Train Through China (1988)
• To The Ends Of The Earth (1990)
• The Happy Isles Of Oceania (1992)
• The Pillars Of Hercules (1995)
• Sir Vidia's Shadow (1998)
• Fresh Air Fiend (2000)
• Dark Star Safari (2002)
• Ghost train to the Eastern Star (2008)
• The Tao of Travel (2010)
• The Last Train to Zona Verde (2013)
• Deep South (2016)
• 'Mother Land' (2017)
• On The Plain Of Snakes (2019)

[bron: wikipedia]