In gesprek met Etienne Vermeersch|D.Verhofstadt9789089241450

||boek: In gesprek met Etienne Vermeersch|Een zoektocht naar waarheid|Houtekiet

||door: Dirk Verhofstadt

||taal: nl
||jaar: 2013
||druk: 11e druk
||pag.: 469p
||opm.: paperback|zo goed als nieuw

||isbn: 978-90-8924-145-0
||code: 1:000343

--- Over het boek (foto 1): In gesprek met Etienne Vermeersch ---

Dirk Verhofstadt voerde in de zomer 2010 met Etienne Vermeersch lange, indringende gesprekken over de thema's die de filosoof zijn hele leven bezighielden in zijn zoektocht naar waarheid. Vermeersch neemt onder andere heldere standpunten in over geboorte-beperking, de (bio)ethiek, het leefmilieu, de rechten van dieren, de Belgische communautaire problemen en de rol van paus Pius XII tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij verdiept zich in de oorsprong van het monotheïsme, menselijke vrijheid en hersenonderzoek, de wezenskenmerken van kunst en de onmogelijkheid van onsterfelijkheid.

[bron: https--www.bol.com]

Etienne Vermeersch (1934) is filosoof, emeritus-hoogleraar, en al dertig jaar een van de meest toonaangevende filosofen in ons land. Oorspronkelijk studeerde hij voor priester, maar na vijf jaar trad hij uit de jezuïetenorde en werd atheïst. Hij weerlegt het bestaan van God, onderzoekt de historiek en de inhoud van de Bijbel en de Koran, en keert zich tegen de vrouwonvriendelijke praktijken in de geopenbaarde godsdiensten.

Vermeersch neemt heldere standpunten in over geboorte-beperking, de (bio)ethiek, het leefmilieu, de rechten van dieren, de Belgische communautaire problemen en de rol van paus Pius XII tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij verdiept zich in de oorsprong van het monotheïsme, menselijke vrijheid en hersenonderzoek, de wezenskenmerken van kunst, de onmogelijkheid van onsterfelijkheid, de constructie van een kunstmatige mens en de recente pedofilieschandalen in de katholieke kerk. Hij bewondert uiteenlopende persoonlijkheden zoals Johan Sebastian Bach, Hans en Sophie Scholl, Nelson Mandela, Ayaan Hirsi Ali, Vermeer, Baudelaire, Giorgione en Hugo Claus.

Dirk Verhofstadt voerde in de zomer 2010 met Etienne Vermeersch lange, indringende gesprekken over de thema's die de filosoof al zijn hele leven bezig houden in zijn zoektocht naar waarheid.

'Het boek is een fascinerend denkavontuur die alle hoeken van de intellectuele arena bestrijkt. De dialoog tussen Dirk en Etienne maakt het een gemoedelijk en toegankelijk boek met een enorme reikwijdte en diepte. Het boek sterkt me in mijn overtuiging dat filosofie niet alleen gaat over het stellen van vragen, maar ook het zoeken naar antwoorden. En dat die antwoorden er soms ook zijn.' --Filosoof Floris van den Bergh, Liberales

'Wie een exhaustief compendium wil van ieder argument dat tegen godsdienst kan worden gebruikt, vind hier volop zijn gading. ... Een zoektocht naar waarheid is een mooie reis door wetenschapsgeschiedenis en religie, en de onvermijdelijke spanning en tegenspraak tussen beide.' --Yves Desmet, De Morgen

'Het verslag van de gesprekken kan dienen als een introductie voor leken in de filosofie en als atheïstische catechismus. En als de balans van een leven van denken over god, moraal en het recht op zelfbeschikking.' --NRC-Handelsblad

[bron: https--etiennevermeersch.be/boek/dirk-verhofstadt-gesprek-met-etienne-vermeersch-een-zoektocht-naar-waarheid]

"Een van de grootste raadsels in mijn leven is het volgende: waarom zien de mensen deze evidentie [de onvermijdelijke en dringende noodzaak van het laten dalen van de wereldbevolking] niet in, en als ze die inzien, waarom doen ze er zo weinig aan? Ik word daar soms wanhopig van en ik vrees dat ik zal sterven in de overtuiging dat deze wereld steeds onleefbaarder zal worden."

Een marathoninterview opgetekend in 469 pagina's. Ik ken geen langer interview dan het vraaggesprek van politiek filosoof Dirk Verhofstadt met de filosoof Etienne Vermeersch. Een zoektocht naar waarheid is de weerslag van een 10 daags verblijf in Toscane waar Verhofstadt Vermeersch, de éminence grise van de Belgische intelligentsia, interviewde, alleen onderbroken door enkele culturele uitstapjes. Dat verblijf heeft afgelopen zomer (2010) plaats gevonden. We zijn slechts een half jaar verder en het boek is er al. Dat betekent dat Etienne en met name Dirk enorm hard gewerkt moeten hebben. Maar ja, Dirk Verhofstadt publiceert dan ook minimaal 1 boek per jaar... Vermeersch daarentegen is geen veelschrijver. Enkele jaren geleden verscheen een bloemlezing van zijn artikels Van Antigone tot Dolly, en recenter is het overzicht van de geschiedenis van de wijsbegeerte, samen met Johan Braeckman, De rivier van Herakleitos, en een nieuwe editie van het milieufilosofisch opstel De ogen van Panda.

Dat laatste boek beschouw ik als zijn belangrijkste bijdrage aan de filosofie omdat het gaat over het grootste probleem van de mensheid, namelijk de ecologische crisis. Het boek dat Verhofstadt samen met Vermeersch maakte het boek waar menigeen al jaren op zit te wachten. Het interview is de weerslag van decennia studie, van beide denkers - immers om zinnige antwoorden te krijgen moet je zinnige vragen stellen en Dirk blijkt een uitmuntend interviewer, zoals hij al eerder tentoonspreidde in zijn interview boek De derde feministische golf waarin hij vrouwen interviewde over islam in relatie tot vrouwenemancipatie. Het interview met Vermeersch gaat over alles en van alles: over het begin van het universum, het ontstaan van leven, over het einde van het universum, en alles wat er tussen zit. En over de menselijke dwalingen, met name die grootste aller dwalingen: religie.

Religie is voor beide atheïsten een obsessie. Welk onderwerp er ook wordt aangesneden, steeds weer komt het thema religie aan de orde, en niet in positieve zin. Met name het christendom, en in het bijzonder het rooms katholicisme moet het - terecht - ontgelden. Dat is ook niet vreemd gezien het feit dat Dirk zopas een dikke monografie heeft gepubliceerd over de bedenkelijke rol van paus Pius XII in verband met de Holocaust, en dat Vermeersch in zijn jonge jaren vijf jaar heeft doorgebracht in een Jezuïetenklooster alvorens zich, met daverend succes, op de filosofiestudie te storten. In het begin van het boek beargumenteert Vermeersch zijn preoccupatie met religie: 'Niet uit persoonlijke wraak - ikzelf ben nooit door de Inquisitie gefolterd - maar uit medeleven met die onnoemelijke massa mensen die onder de Kerk geleden hebben.' In het boek is niet altijd duidelijk of er over het christendom (of rooms katholicisme) gesprokenwordt, of over religie in het algemeen.

Vermeersch definieert religie als volgt: '[...] vormen van verering die gepaard gaan met de erkenning van fictieve wezens of krachten.' Zoals in de Nieuw Atheïsme-boeken van auteurs als Dennett, Harris, Stenger, Grayling, Hitchens en Dawkins, laten ook Verhofstadt en Vermeersch geen spaan heel van religie, met name het rooms katholicisme en de islam. Vermeersch legt in detail uit dat de waarheidsclaims van de openbaringsgodsdiensten ongegrond zijn en dat religie heel vaak nefaste gevolgen heeft. De diagnose is zodoende: religie is, door de bank genomen, een kwalijke zaak. Vermeersch gaat echter niet veel verder dan dat. Hij neemt wel de stap door er op te wijzen dat het indoctrineren van kinderen moreel onjuist is, maar Vermeersch en Verhofstadt deinzen ervoor terug om het fenomeen religie an sich als onwaar en verderfelijk te bestempelen en ernaar te streven ervan af te komen, zoals ik betoog in mijn boek Hoe komen we van religie af? Een ongemakkelijke liberale paradox.

Vermeersch werd in 2008 uitgeroepen tot meest invloedrijke intellectueel van Vlaanderen, en wie dit boek leest bemerkt al gauw dat dit geen lege bewieroking is. Vermeersch heeft een zeer grote kennis van zaken over een breed scala aan vakgebieden, van natuurwetenschappen tot kennis van literatuur. Hij komt dicht in de buurt van het ideaal van de homo universalis. Vermeersch citeert uit het hoofd in een half dozijn talen. Hij is een intellectuele kosmopoliet, zowel geografisch als temporeel. En hij slaagt erin om tussen al die parate kennis interessante en verrassende verbanden te leggen. In 2011 krijgt Vermeersch de Prijs Vrijzinnig Humanisme uitgereikt. Geheel terecht gezien zijn stevige religiekritiek en zijn ethische pleidooien voor individuele vrijheid, zelfbeschikking en verantwoordelijkheid. Het is daarom enigszins verbazend dat de term humanisme weinig in het boek voorkomt - alleen in het hoofdstuk 'Naar een kosmopolitisch humanisme'. Vermeersch is mijns inziens een seculier humanist pur sang.

In het hoofdstuk 'De opmars van de islam' zegt Vermeersch: 'Ik heb een grote waardering voor Ayaan Hirsi Ali. Maar haar uitspraken waren soms heel scherp en dat kan contraproductief zijn. Als je zegt dat Mohammed een pedofiel was, dan 'choqueer' je. Mensen bij ons associëren dat dan met Dutroux en andere misdadigers. Mohammed had inderdaad seks met Aisha toen ze negen jaar oud was. Dat is in onze optiek niet netjes, maar in die tijd werd dat niet als fout gezien.' Deze uitspraak van Vermeersch vind ik dan weer choquerend! Bedoelt hij dat als in een samenleving of tijdsgewricht seks met meisjes van negen sociaal aanvaard is, dat dit dan ook moreel gerechtvaardigd is? Dat is een vorm van cultuurrelativisme. Ik hoop dat Vermeersch dit niet bedoelt, en uit de rest van zijn betoog kan ik niet anders denken dat hij hier een misser begaat. Slavernij bijvoorbeeld is altijd en overal verkeerd, net als pedofilie. Als Mohammed nu zou leven, zou hij achter de tralies moeten zitten wegens pedofilie en moord op anders denkenden.

Toch vervolgt Vermeersch even verder: 'Als ik bijvoorbeeld zeg dat het goed zou zijn dat gezinnen hun kindertal beperken tot twee of een dan zal ik daarom diegenen die meer kinderen hebben niet minachten.' 'Minachten' is wellicht niet het juiste woord, maar het lijkt me toch dat het mogelijk moet zijn om een moreel oordeel over anderen te vellen, helemaal als mensen genoeg kennis hebben om te begrijpen wat het probleem is - en dat is bij het populatieprobleem zeer eenvoudig. 'Mijn betoog is van algemene aard en iedereen beslist volgens eigen inzicht.' Vermeersch is hier als een politieagent die een pleidooi houdt voor respect voor andermans eigendommen en zonder in te grijpen toekijkt hoe de inbreker te werk gaat. Ik begrijp dat Vermeersch niet zelf politieagent kan spelen, maar door een niet veroordelende houding, tolereert Vermeersch (indirect) leed.

Datzelfde probleem komt ook om de hoek kijken met Vermeersch opvattingen over vegetarisme. Verhofstadt vraagt: 'Of moeten we dan allemaal vegetariërs worden?' Vermeersch antwoord: 'Ik zou niet zover gaan, mede omdat ik, wegens de hierboven uiteengezette visie op ethiek, vrees dat we de meerderheid van de mensen niet zullen meekrijgen.' Dus, als de meerderheid een bepaalde immorele praktijk heeft en er geen kans is dat die meerderheid haar gedrag gaat wijzigen, dan is er voor individuen dus geen morele noodzaak om die praktijk op te geven. Dus - bij analogie - als het instituut slavernij nu zou bestaan en die praktijk werd breed gedragen, dan is er volgens Vermeersch geen morele plicht voor het individu om zelf geen slaven te houden... Vreemd genoeg komt Vermeersch met een eenvoudig te weerleggen rationalisatie voor vlees eten, namelijk dat de mens van nature een omnivoor is. Hier zijn twee argumenten tegenin te brengen. Ten eerste dat een beroep op 'natuurlijk' tal van moeilijkheden oproept: tanden poetsen is ook niet natuurlijk en misschien is het hebben van slaven wel natuurlijk. Ten tweede betekent het feit dat de mens omnivoor is dat vlees (en zuivel) niet noodzakelijk zijn voor een gezonde (en smakelijke) voeding.

Vermeersch merkt op: 'Vegetarisch leven vergt een zekere inspanning en kennis om gezond te blijven.' Bedoelt Vermeersch dat mensen die die kennis en inspanning niet hebben of willen leveren gevrijwaard zijn om vegetariër te worden. Vermeersch kan de argumenten van de dierenwelzijnsdenkers als Peter Singer en Tom Regan uitstekend weergeven, namelijk dat het gaat om het lijden en welzijn van dieren. Dat er desalniettemin een discrepantie is tussen deze argumenten enerzijds en de morele noodzaak tot vegetarisme is een vorm van (morele) dissonantie. Nog een citaat van Vermeersch over dit onderwerp: 'we kunnen er best naar streven ons vleesverbruik te reduceren en mensen die in de richting gaan van vegetarisme aan te moedigen, ook als we ons daar zelf nog niet toe geroepen voelen.' [cursivering FB] Vermeersch ziet hier klaarblijkelijk over het hoofd dat vegetarisme geen moreel neutrale hobby is maar een relevant morele keuze.

Ieder hoofdstuk begint met een citaat. Het probleem met citaten aan het begin van een boek of een hoofdstuk is dat niet altijd duidelijk is of de auteur het hier mee eens is, of dat het gaat om literaire decoratie. Zo begint het hoofdstuk over milieuproblematiek 'De draagkracht van de aarde' met de volgende vaak geciteerde uitspraak van Mahatma Ghandi: 'De aarde biedt voldoende om ieders behoefte te bevredigen maar niet ieders hebzucht.' Dat zijn van die wijsheden die diepzinnig lijken, maar bij nadere beschouwing onhoudbaar blijken. Ghandi doet het voorkomen dat hoeveel mensen er op aarde ook zijn, er altijd genoeg is voor ieders behoeften. Maar hoeveel mensen dan? 7 miljard? 20 miljard? 30 miljard?

Vermeersch is een groot voorstander van het recht op zelfbeschikking. In Nederland heeft de humanist Rob Tielman eenzelfde benadering. De kerk, en religie in het algemeen, heeft een paternalistische tendens en is een groot tegenstander van zelfbeschikking. Vermeersch heeft op tal van punten strijd geleverd met katholieken en andere gelovigen en doet dat nog steeds. Het gaat om een groot aantal punten: abortus, euthanasie, homohuwelijk, seksuele moraal, de vrijheid van expressie en vrouwenemancipatie. Vermeersch pleit voor een grote mate van individuele vrijheid, maar niet voor een libertijnse overheid, want: 'Het blinde vertrouwen in de vrijheid leidt er meestal toe dat de vrijheid van de sterkeren in het nadeel van de zwakkeren uitvalt. Die vrijheid leidt tot verdrukking en alleen het inperken ervan door wetten kan de ware vrijheid van de zwakkeren garanderen.'

Ergo, Vermeersch pleit voor een liberale verzorgingsstaat. Vermeersch lijkt enigszins te worstelen met het concept van een multiculturele samenleving: 'Zo staat de overheid in België toe dat onder een aantal voorwaarden abortus mag gepleegd worden, maar ieder godsdienst mag zeggen: 'Wij verbieden aan onze gelovigen om een abortus te laten uitvoeren.' Over de regels voor anderen moeten godsdiensten zich niet uitspreken.' Maar als vrouw in een religieuze subcultuur loop je het risico dat een abortus jou verboden wordt! Wellicht had Vermeersch er duidelijk bij moeten vermelden dat iedereen vrij behoort te zijn om van religie te veranderen of deze gedag te zeggen en dat de staat deze keuzevrijheid respecteert en vooral garandeert. Anders komt de vrijheid van individuen in gevaar en wordt onder het mom van tolerantie intolerantie getolereerd.

Over de organisatie van onderwijs is Vermeersch ambigue. Vermeersch neemt een uitgesproken liberaal humanistisch standpunt in over opvoeding en onderwijs, namelijk dat kinderen vrij van religie behoren te zijn: 'Ik vind dat ouders de plicht hebben om hun kinderen op te voeden tot kritische burgers die, als ze volwassen worden, zelfstandig kunnen oordelen. Zij mogen hun kinderen dus niet indoctrineren.' Toch is Vermeersch niet mordicus tegen scholen op religieuze grondslag, wel is hij er tegen dat dergelijke scholen uit de staatskas gefinancierd worden. Maar waarom zouden ouders een door de overheid gesanctioneerde mogelijkheid worden gegeven om kinderen te indoctrineren in plaats van op te voeden en te onderwijzen tot autonome kritisch denkende wereldburgers?

Vermeersch beroept zich op pragmatisme, want '[...] je moet natuurlijk rekening houden met historisch gegroeide situaties.' Het beroep op traditie is een drogreden. Het is in de filosofie van het grootste belang om het onderscheid duidelijk te hebben over enerzijds hoe zaken zouden behoren te zijn (normatief), en anderzijds de vraag hoe mensen daartoe kunnen worden aangespoord of hoe de samenleving veranderd zou moeten worden in de gewenste richting (pragmatisme). Ook al is iets pragmatisch onhaalbaar, dan wil dat niet zeggen dat het niet het moreel juiste is. Toch geeft Vermeersch verderop een heel krachtig argument tegen onderwijs op religieuze grondslag: 'Je hebt niet het recht minderjarigen te misleiden.'

Een originele gedachte van Vermeersch is het concept 'rootisme', dat wil zeggen dat mensen door geboorte veroordeeld zouden zijn tot hun culturele (vaak religieuze) roots. Multiculturalisme is gebaseerd op rootisme, namelijk dat als je in een bepaalde cultuur wordt geboren je ook noodzakelijk in die cultuur wilt of moet blijven. Dat druist in tegen het liberale, humanistische idee van zelfbeschikking. 'Een echte volwaardige menselijke samenleving is multicultureel in die zin dat ieder individu zijn eigen verzameling van keuzes kan maken en niet bepaald wordt door de 'cultuur' waarvan hij biologisch afstamt.' Dat klinkt nogal abstract, Vermeersch voegt er verduidelijkend aan toe: 'Een multiculturele samenleving waarin Turken Turken blijven en Marokkanen Marokkanen, sluit de mensen op in biologisch bepaalde gemeenschappen en beperkt dus hun individuele zelfontplooiing.' Mijn hoop is dat het begrip rootisme ingeburgerd gaat worden, net als het begrip speciesisme, discriminatie op grond van (dier)soort.

Verhofstadt schrikt er niet voor terug om onverwachte onderwerpen aan te snijden, zoals het onderwerp kunst. Vermeersch geeft een contemplatieve, haast monastieke, kunstbeschouwing: 'Een van de blijvende voordelen van de aandacht voor deze dimensie van het leven, bestaat erin dat men daardoor loskomt van de onmiddellijke noodzaak, van het slaaf zijn van de voortdurende zorg voor het louter biologisch leven. We zetten een stap achteruit; we nemen mentaal een pauze; we reflecteren; en dat kan gewoon samenvallen met het opgaan in schoonheid. [...] We overschouwen ons leven in het algemeen, bewust of onbewust, vaag of heel geconcentreerd. Niet alleen het genotsaspect is dus belangrijk; er is ook de bevrijding van het noodwendige, van alles wat ons wordt opgedrongen.'

Het boek is een fascinerend denkavontuur die alle hoeken van de intellectuele arena bestrijkt. De dialoog tussen Dirk en Etienne maakt het een gemoedelijk en toegankelijk boek met een enorme reikwijdte en diepte. Het boek sterkt me in mijn overtuiging dat filosofie niet alleen gaat over het stellen van vragen, maar ook het zoeken naar antwoorden. En dat die antwoorden er soms ook zijn. Het boek eindigt met een vraaggesprek over de dood. Vermeersch overpeinst zijn leven in Epicureïsch stijl: 'Als ik mijn leven vergelijk met dat van de verpletterende meerderheid van de mensen in de loop van de geschiedenis, heb ik heel veel geluk gehad en gekend.'

Floris van den Berg (zelf filosoof) [bron: https--www.liberales.be/teksten/2017/6/20/dirk-verhofstadt-in-gesprek-met-etienne-vermeersch-dirk-verhofstadt]

--- Over (foto 2): Dirk Verhofstadt ---

Dirk Verhofstadt (1955) is doctor in de moraalwetenschap en professor Media en Ethiek aan de Universiteit Gent. Hij schreef politiekfilosofische boeken zoals Pleidooi voor individualisme, De derde feministische golf en Atheïsme als basis voor de moraal, waarin hij resoluut kiest voor een seculiere samenleving. In 2016 verscheen Salafisme versus democratie en in 2018 schreef hij samen met Paul Cliteur In naam van God, waarin hij een volledig jaar terroristische aanslagen in kaart bracht.

[bron: https--www.bol.com]

Dirk Verhofstadt (1955) is doctor in de moraalwetenschap en professor Media en Ethiek aan de Universiteit Gent. Hij schreef politiek filosofische boeken zoals Het menselijk liberalisme, Pleidooi voor individualisme en Atheïsme als basis voor de moraal waarin hij resoluut kiest voor een seculiere samenleving.

[bron: http--www.houtekiet.be/auteurs/p/detail/verhofstadt-dirk]

Dirk Verhofstadt (Dendermonde, 25 augustus 1955) is een Belgisch politiek filosoof en publicist. Hij is de broer van Guy Verhofstadt, voormalig premier van België. Dirk Verhofstadt is professor aan de Universiteit Gent.

Verhofstadt studeerde eerst rechten en pers- en communicatiewetenschappen aan de Universiteit Gent, werkte jarenlang in de mediasector en schreef een reeks boeken.

Op 1 juli 2010 verkreeg hij de graad van Doctor in de Moraalwetenschappen aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte van de Universiteit Gent met zijn doctoraal proefschrift Pius XII en de vernietiging van de Joden. Een historisch en moraalwetenschappelijk onderzoek naar de morele verantwoordelijkheid van paus Pius XII ten aanzien van de Endlösung der Judenfrage.

Dirk Verhofstadt is professor 'Media en ethiek' in de vakgroep Communicatiewetenschappen (Faculteit Politieke en Sociale wetenschappen) aan de Universiteit Gent, en lid van het Center for Journalism Studies. Op 1 oktober 2017 werd hij bevorderd tot hoofddocent.

Hij is kernlid van de onafhankelijke liberale denktank Liberales. Deze denktank is de tegenhanger van de rechts-liberale denktank Nova Civitas. Deze werd geleid door de Gentse hoogleraar in de rechtsgeleerdheid Boudewijn Bouckaert, reeds jarenlang een sterke criticus van de werken van Dirk Verhofstadt. Deze repliceerde hierop regelmatig met scherpe kritiek op het rechtse liberalisme. Zo verklaart hij regelmatig dat het libertarisme en het neoliberalisme met het liberalisme niets te maken heeft.

In zijn boek Het Menselijk Liberalisme uit 2002 verdedigt Dirk Verhofstadt het liberalisme tegen enkelen van degenen die Verhofstadt de "vijanden van het liberalisme" noemt. Zo heeft hij kritiek op de antiglobalisten die zich keren tegen de vrije markt maar evenzeer hekelt hij de neoliberalen die de vrije markt verheffen boven iedere kritiek en pleiten voor een afschaffing van de staat.

In zijn boek Pleidooi voor individualisme uit 2004 komt hij op voor het zelfbeschikkingsrecht van elke mens. Hij verwerpt de visie dat individualisme hetzelfde zou zijn als egoïsme, maar ziet het juist als een voorwaarde om tot echte solidariteit te komen. Het sociale liberalisme van Verhofstadt zou in zijn latere schrijfsels steeds meer gekoppeld worden aan het concept van de Open Samenleving van de vooraanstaande filosoof Karl Popper. Het feit dat de Belgische liberale partij in 2007 zijn naam veranderde van VLD naar Open Vld is een bewijs van de invloed van Dirk Verhofstadt op de ideologie van de grootste Belgische liberale partij.

In 2006 verscheen zijn boek De derde feministische golf waarin hij oproept tot een strijd tegen de onderdrukking van moslimvrouwen. Het bevat interviews met Ayaan Hirsi Ali, Naima El Bezaz, Nahed Selim, Irshad Manji, Naema Tahir en Yasmine Allas. Hij publiceerde boekenrecensies voor De Morgen, De Groene Amsterdammer en De Humanist.

Op 26 september 2008 verscheen zijn nieuw boek Pius XII en de vernietiging van de Joden. Dit werk deed veel stof opwaaien in de media. Met name katholieke intellectuelen reageerden op de bevindingen van dit boek. Dirk Verhofstadt beweert dat paus Pius XII niet reageerde op de Holocaust. Dit zou door diens vermeende afkeer van de liberale democratie en het communisme te verklaren zijn. De Nederlandse priester en kerkhistoricus Antoine Bodar noemde het boek van Verhofstadt pamfletachtig. Dit deed hij tijdens het Nederlandse Rooms katholieke televisieprogramma Soeterbeeck op 25 november 2008. Daarnaast had hij ook in dit boek weer harde kritiek op de islam. Volgens Verhofstadt heeft de orthodoxe islam het antisemitisme van de katholieke kerk overgenomen en voortgezet. Dit is een voortzetting van zijn keiharde kritiek op religie in het algemeen. Dirk Verhofstadt staat bekend als een atheïst en bestrijdt de invloed van religie in de hedendaagse maatschappij. Zo wees het tijdschrift Tertio zijn felle kritiek op Pius XII als ongegrond en onwetenschappelijk van de hand en beschouwde het als een politiek gemotiveerd strijdgeschrift van "niet-historicus" Verhofstadt tegen "de dominantste religie van Europa". NRC Handelsblad omschrijft het boek evenwel als "even omvangrijke als toegankelijke, helder geschreven studie over de historische feiten van de Holocaust en de argumenten en hypothesen van vele voor- en tegenstanders van Pius XII". In juni 2013 verscheen de Duitse vertaling Pius XII. und die Vernichtung der Juden.

Eind april 2009 publiceerde hij als medeauteur en eindredacteur het boek John Stuart Mill - 150 jaar over vrijheid naar aanleiding van de publicatie van On Liberty van John Stuart Mill in 1859. Op 8 juni 2009 hield hij de lezing A New Age of Reason over het leven en werk van de liberale filosoof en publicist Thomas Paine. Op 11 november 2009 verscheen zijn boek Het liberale denken van Thomas Paine.

Hij schreef het essay Atheïsme als basis voor de moraal in het boek Onze waarden? Welke toekomst voor het humanisme? onder redactie van Jurgen Slembrouck (2010, University Press Antwerp).

Eind februari 2011 verscheen het boek Dirk Verhofstadt in gesprek met Etienne Vermeersch. Een zoektocht naar waarheid. In de zomer van 2010 voerde Dirk Verhofstadt dagenlange, indringende gesprekken met hem over de thema's die Etienne Vermeersch al zijn hele leven bezighouden. Daarbij bespraken ze kwesties zoals het ontstaan van het heelal, de evolutie tot de eerste mensen, het bestaan van Jezus, de totstandkoming van de moraal, het cultuurrelativisme, de opmars van de islam, de historische schuld van de katholieke Kerk, de pedofiliepraktijken, de misogynie in de Bijbel en de Koran, de strijd tegen pseudowetenschap, de verhouding tussen vrijheid en solidariteit, het belang van milieu, dierenrechten, de definitie van kunst, en de angst voor de dood.

Begin september 2011 publiceerde hij samen met Luckas Vander Taelen het boek De Laatste Getuigen. 20 jaar geleden maakte Luckas Vander Taelen de gelijknamige tv-documentaire die honderdduizenden kijkers trok. In deze tv-serie keerde hij met veertien landgenoten terug naar de concentratiekampen waar ze tijdens de Tweede Wereldoorlog waren opgesloten. Onder hen bevonden zich zowel politieke gevangenen, verzetsstrijders als Joden. Ter situering van de tv-serie beschrijft Dirk Verhofstadt de machtsovername van Hitler, de maatregelen van de nazi's tegen zowel politieke tegenstanders, andersdenkenden als Joden. Hij geeft een chronologisch overzicht van de opening van het eerste concentratiekamp in Dachau tot de systematische moord op Joden, zigeuners, Jehova's getuigen, homoseksuelen, gehandicapten, politieke rivalen en vele anderen. Dit deel biedt de nodige aanvullende historische informatie bij de tv-documentaire. Het boek bevat tevens een DVD met de 5 afleveringen van de tv-documentaire die opnieuw werd uitgezonden op Canvas.

Hij schreef het essay Naar een strijdvaardig atheïsme in het boek Voorbij het atheïsme? Over de relatie tussen atheïsme en humanisme onder redactie van Jurgen Slembrouck (2011, University Press Antwerp).

Als professor 'Media en ethiek' in de vakgroep Communicatiewetenschappen (Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen) aan de Universiteit Gent, publiceerde hij in februari 2012 het handboek Media en ethiek. In januari 2019 verscheen een achtste geactualiseerde editie.

Eind februari 2012 verscheen zijn boek Dirk Verhofstadt in gesprek met Paul Cliteur. Een zoektocht naar harmonie. In de zomer van 2011 voerde Dirk Verhofstadt dagenlang indringende gesprekken met Paul Cliteur over de thema's die hij behandelde in zijn boeken Moreel Esperanto, The Secular Outlook en Het monotheïstisch dilemma. Daarbij gaan ze dieper in op de cruciale vraag hoe mensen met verschillende, vaak tegengestelde meningen toch op een harmonieuze manier kunnen samenleven. Ze bespreken actuele topics zoals de vrijheid van meningsuiting, de scheiding van kerk en staat, het recht op zelfbeschikking, de gelijkwaardigheid van elke mens, het belang van kritiek en zelfkritiek, de strijd rond identiteit, de zin van religiekritiek, en de rechten van dieren. Paul Cliteur veroordeelt de goddelijke beveltheorie, de religieuze zelfmoordterroristen en de invoering van de sharia. Hij bespreekt de drijfveer van Abraham die zijn zoon wou doden, de zaak Salman Rushdie, de moord op Theo Van Gogh, het protest tegen de Deense cartoons, de actie van Terry Jones die korans wou verbranden, de houding van Benedictus XVI tegenover homoseksualiteit, en de lafheid van vermeende progressieve denkers rond de verdediging van onze liberale kernwaarden. Samen met Dirk Verhofstadt gaat hij ook op zoek naar de Tien Geboden van de mens.

In maart 2012 verscheen het boek De open samenleving onder vuur onder redactie van Dirk Verhofstadt. In dit boek komen vijf vooraanstaande politici en intellectuelen aan het woord over de gevaren die ons bedreigen en de mogelijke remedies om onze rechten en vrijheden te waarborgen. Guy Verhofstadt, Mark Rutte, Herman Van Rompuy, Hugo Dyserinck en Hans Achterhuis - het zijn denkers met uiteenlopende ideologische en politieke achtergronden. Maar wel met één gemeenschappelijk doel: op de bres voor de open samenleving!

In september 2013 verscheen zijn boek Atheïsme als basis voor de moraal. In februari 2014 volgde zijn boek 1914. Het vervloekte jaar. In september 2014 verscheen zijn boek Cesare Beccaria. 250 jaar over misdaden en straffen, met een woord vooraf van Etienne Vermeersch en de integrale Nederlandstalige vertaling van Dei delitti e delle pene (1764). In januari 2015 verscheen zijn boek De Liberale Canon. Grondslagen van het liberalisme met een overzicht van het gedachtegoed van zestig filosofen, economen en andere denkers die een invloed hadden en hebben op het liberalisme. In oktober 2015 verscheen zijn boek Het Atheïstisch Woordenboek met Paul Cliteur als co-auteur. In januari 2016 verscheen zijn essay De vier vrijheden van Franklin Delano Roosevelt, en in oktober 2016 zijn boek Salafisme versus democratie.

In januari 2017 verscheen het boek Theorieën over rechtvaardigheid. De John Rawlslezingen onder redactie van Dirk Verhofstadt. In dit boek komen vijf vooraanstaande denkers aan het woord die tijdens de jaarlijkse John Rawlslezing van Liberales de ideeën van John Rawls toepasten op actuele situaties. De sprekers waren Jan Terlouw, Frank Vandenbroucke, Philippe Van Parijs, Paul Cliteur en Patrick Loobuyck.

In november 2017 verscheen zijn boek De geschiedenis van het liberalisme, een overzichtswerk van het liberalisme wereldwijd van 560 bladzijden.

In maart 2018 verscheen zijn boek In Naam van God met Paul Cliteur als co-auteur.

In maart 2019 publiceerde hij als eindredacteur het boek Beroemde Feministes. De strijd voor vrouwenrechten met bijdragen van Leen Huet over Artemisia Gentileschi, Ann Meskens over Marie le Jard de Gournay, Alicja Gescinska over Marie Astell, Tinneke Beeckman over Olympe de Gouges, Ann Brusseel over Mary Wollstonecraft, Claire Tillekaerts over Emmeline Pankhurst, Wendy De Poorter over Harriet Taylor Mill, Sara De Mulder over Marie Popelin, Darya Safai over Mehrangiz Marouchehrian, Tine Maenhout over Simone de Beauvoir, Elisabeth Matthys over Paula Marckx, Annemie Neyts over Lucienne Herman-Michielsens, en Assita Kanko over Ayaan Hirsi Ali.

In september 2019 verscheen zijn manifest De liberale ideologie. Voorbij het links-rechts denken waarin hij zich afzet tegen het nationalisme en pleit voor een groot liberaal ideologisch congres.

De Nederlandse vrijdenkersvereniging De Vrije Gedachte heeft hem op 15 september 2007 uitgeroepen tot Vrijdenker van het Jaar 2007 voor zijn inzet voor individuele vrijheid. Hij is fellow van het Center for Inquiry, afdeling Low Countries.

Op 1 juli 2010 verkreeg hij de graad van Doctor in de Moraalwetenschap aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte van de Universiteit Gent.

Hij was curator van het jaarlijkse literaire festival 'Het Betere Boek' van het Willemsfonds, dat voor het eerst plaatsvond op zaterdag 8 oktober 2011. 'Het Betere Boek' wil "het betere Nederlandstalige boek, in het bijzonder dat van nieuwe, debuterende Nederlandstalige schrijvers, ondersteunen en promoten". Op die dag werd ook 'De Bronzen Uil' uitgereikt aan Jan Vantoortelboom met zijn debuutroman De verzonken jongen met een geldprijs van 5.000 euro. De tweede editie vond plaats op 6 oktober 2012 en werd gewonnen door Roderik Six met zijn debuutroman Vloed. De derde editie vond plaats op 12 oktober 2013 en werd gewonnen door Ineke Riem met haar debuutroman Zeven pogingen om een geliefde te wekken. De vierde editie vond plaats op 11 oktober 2014 en werd gewonnen door Kris Van Steenberge met zijn debuutroman Woesten.

Hij heeft in 2012 de tweejaarlijkse Prijs voor het Vrije Denken gewonnen, die wordt uitgereikt door de Raymond Maeckelberghe Foundation. Deze Stichting werd opgericht om, in navolging van de Verlichtingsideeën, een nieuwe impuls te geven aan Het Vrije Denken. De prijsuitreiking had plaats op zaterdag 12 mei 2012 in Oostkamp.

Hij heeft op 21 juni 2014 de Boekenprijs deMens.nu gewonnen met zijn boek Atheïsme als basis voor de moraal. deMens.nu is het wettelijk erkende orgaan van de georganiseerde vrijzinnigheid in Vlaanderen. De prijs wordt tweejaarlijks uitgereikt op 21 juni - de Internationale Dag van het Humanisme - aan het beste non-fictiewerk met een vrijzinnige inslag of thematiek dat in de voorbije twee jaar is verschenen.

Bibliografie

• Het einde van het BRT-monopolie - 1982
• Het menselijk liberalisme. Een antwoord op het antiglobalisme - 2002
• Pleidooi voor individualisme - 2004
• De derde feministische golf - 2006
• Pius XII en de vernietiging van de Joden - 2008
• John Stuart Mill 150 jaar over vrijheid (red.) - 2009
• Het liberale denken van Thomas Paine (red.) - 2009
• Een historisch en moraalwetenschappelijk onderzoek naar de morele verantwoordelijkheid van paus Pius XII ten aanzien van de Endlösung der Judenfrage - 2010
• Atheïsme als basis voor de moraal (essay) - 2010
• Vrijzinnigen veroordelen pedofielen. Het Vaticaan beschermt ze (essay) - 2011
• Naar een strijdvaardig atheïsme (essay) - 2011
• Dirk Verhofstadt in gesprek met Etienne Vermeersch. Een zoektocht naar waarheid - 2011
• De Laatste Getuigen (co-auteur Luckas Vander Taelen) - 2011
• Media en ethiek Editie 1 - 2012
• De open samenleving onder vuur (red.) - 2012
• Dirk Verhofstadt in gesprek met Paul Cliteur. Een zoektocht naar harmonie - 2012
• De katholieke kerk in de ban van een onmenselijke utopie (essay) - 2012
• Vroeger was het niet beter (essay) - 2012 (in Lust en het goede leven, Klerx, H. en Hinten-Nooijen, J.M., 2012, Uitgeverij Valkhofpers, Tilburg University)
• Rechtvaardigheid als liberaal kernbegrip (essay) - 2012
• A Plea for Individualism (essay) - 2013
• Media en ethiek Editie 2 - 2013
• Pius XII. und die Vernichtung der Juden - 2013
• Atheïsme als basis voor de moraal - 2013
• Media en ethiek Editie 3 - 2014
• 1914. Het vervloekte jaar - 2014
• Cesare Beccaria. 250 jaar over misdaden en straffen - 2014
• De Liberale Canon. Grondslagen van het liberalisme - 2015
• Media en ethiek Editie 4 - 2015
• Het Atheïstisch Woordenboek (co-auteur Paul Cliteur) - 2015
• De vier vrijheden van Franklin Delano Roosevelt (essay) - 2016
• Media en ethiek Editie 5 - 2016
• Il Vaticano e l'Olocausto ungherese - 2016 (in Con Dio e con i fascisti, Karlheinz Deschner, 2016, Massari Editore)
• Salafisme versus democratie - 2016
• Theorieën over rechtvaardigheid. De John Rawlslezingen (red.) - 2017
• Media en ethiek Editie 6 - 2017
• De geschiedenis van het liberalisme - 2017
• Media en ethiek Editie 7 - 2018
• In Naam van God (co-auteur Paul Cliteur) - 2018
• Media en ethiek Editie 8 - 2019
• Beroemde Feministes (red.) - 2019
• De liberale ideologie. Voorbij het links-rechts denken - 2019
• Nagelaten geschriften van Etienne Vermeersch (red. met Johan Braeckman) - 2019
• Ide Leib Kartuz. Kleermaker in Auschwitz (co-auteur David Van Turnhout) - 2019

[bron: wikipedia]