Abraham Muntings Waare oeffening der planten uitgave 1672 met 40 koperen platen laat zien hoe planten praktisch te observeren en te bewaren.



Abraham Munting, Ware oefening der planten, waarin de rechte aard, natuur en verborgen eigenschappen van bomen, heesters, kruiden en bloemen, die in onze Neder- en Hoogduitse landen zijn gezaaid, geplant, bewaard en gebruikt, getrouwelijk worden beschreven: met een vermakelijke onderrichting om ze op alle manieren te kunnen planten, zaaien, verpoten, vermeerderen en bewaren. Met 40 koperen platen van de zeldzaamste planten versierd. Amsterdam: J. Rieuwertsz, 1672.Vierde: [72], 652, [38] pagina's. Met gegraveerde titel, gegraveerde frontispice en 40 full-page platen die talrijke plantensoorten weergeven; houtsnede ornament op de titelpagina; 3 bladeren met enkele marginale sporen van vocht; ingebonden in mooi hedendaags vellum, met geïnscribeerde rug.Waare oeffening der planten, gepubliceerd in 1672, is een opmerkelijk en karakteristiek werk in de geschiedenis van de botanie. Geschreven in het Nederlands, kondigt de volledige titel — typisch voor wetenschappelijke publicaties van die tijd — een diepgaande verkenning aan van de 'ware praktijk van planten', vooral die in de regio's van Nederland en Duitsland. Het boek wordt gepresenteerd als een praktische en natuurwetenschappelijke gids, waarin de aard, verborgen eigenschappen en medicinale deugden van bomen, struiken, kruiden en bloemen worden beschreven. Het past binnen de traditie van renaissance-kruidenboeken, die empirische observatie, medicinale volkswijsheid en wetenschappelijke speculatie combineren.Wat deze eerste editie vooral onderscheidt, is de opname van 40 koperen gravures die enkele van de zeldzaamste plantensoorten in de regio weergeven. In een tijd waarin fotografie nog niet bestond, speelden dergelijke illustraties een cruciale rol in het verspreiden van botanische kennis. Ze boden lezers — vaak apothekers, artsen of geleerde tuinmannen — een waardevol visueel hulpmiddel bij het identificeren van de beschreven plantensoorten. De esthetiek van de gravures weerspiegelt ook de artistieke gevoeligheid van de 17e eeuw, toen de schoonheid van natuurlijke vormen net zo gevierd werd als hun nut.De inhoud van het boek combineert wetenschap met populair geloof. De auteur lijkt gedreven door een diepe eerbied voor de natuur, die hij zowel als een goddelijke gave als een bron van genezing ziet. Het werk bevat gedetailleerde beschrijvingen van teeltmethoden, conserveringstechnieken, evenals medicinale en af en toe magisch-religieuze toepassingen van planten. De tekst onthult een wereldbeeld dat nog steeds beïnvloed wordt door alchemie en de 'leer van de handtekeningen', volgens welke elke plant een verborgen 'bedoeling' had die tot uiting kwam in zijn vorm of kleur.Vandaag is 'Waare oeffening der planten' niet alleen een wetenschappelijk document, maar ook een cultureel en historisch artefact. Het weerspiegelt hoe Europeanen van die tijd de plantwereld zagen — niet slechts als decoratie op de achtergrond, maar als een levend, mysterieus wezen vol deugden die ontdekt moesten worden. Als een bibliografisch zeldzaam object is een eerste druk uit 1672 vooral waardevol voor verzamelaars en onderzoekers die zich specialiseren in de geschiedenis van de botanie, de vroege geneeskunde en de kunst van het drukken.ABRAHAM MUNTING (1626–1683)Abraham Munting was een Nederlandse arts, botanicus en natuurliefhebber. Hij werd opvallend beïnvloed door de grote botanische vooruitgang van zijn tijd, vooral die afkomstig was uit de bloeiende botanische tuinen door heel Europa. Hij droeg bij aan de opkomst van systematische botanie en de medicinale toepassing van planten.Munting beoefende de geneeskunde en combineerde zijn medische en botanische kennis om een werk te produceren dat verder ging dan een eenvoudig kruidboek: het was een ware praktische gids voor het kweken, gebruiken en conserveren van planten. Hij was geïnteresseerd in hun toepassingen in de geneeskunde, voeding en in hun natuurlijke en verborgen eigenschappen. Als praktiserend arts bood Munting een pragmatisch perspectief dat nauw verbonden was met de praktijken van zijn tijd.VREEMDE OF ZELFS SURREËLE ILLUSTRATIESHet boek is vooral bekend om zijn 40 koperen gravures, die zeldzame en vaak exotische planten in opvallende details weergeven. Deze afbeeldingen, die de plantbeschrijvingen begeleiden, waren niet alleen cruciaal voor het identificeren van de soorten, maar boden ook een essentiële visuele aanvulling op de tekst. De gravures zijn gedetailleerd en realistisch, hoewel ze ook een stijlkenmerk vertonen dat typisch is voor botanische werken uit die periode.Elke plant is zorgvuldig getekend, vaak met bijschriften die de fysieke kenmerken, natuurlijke habitat en medicinale of culinaire toepassingen beschrijven. Munting zorgde ervoor dat lezers de methoden voor het kweken, verzorgen en behouden van planten konden begrijpen en repliceren, en de illustraties waren essentieel voor deze onderneming.De illustraties in Waare oeffening der planten kunnen inderdaad vreemd lijken — of zelfs 'bizar' — volgens moderne maatstaven. Deze indruk ontstaat door verschillende factoren:1. Visuele stereotypen:Sommige illustraties lijken vervormd of gestileerd in vergelijking met echte botanische specimens. Dit was niet het gevolg van artistiek falen, maar weerspiegelde eerder een trend uit die tijd waarin planten soms werden afgebeeld met overdreven vormen of kenmerken. Bijvoorbeeld, bladeren kunnen onevenredig groot of klein lijken, of bepaalde delen van de plant worden benadrukt om hun bruikbaarheid of uniekheid te accentueren (bijvoorbeeld een langgerekte wortel om de medicinale eigenschappen te onderstrepen).Abstractie en SymboliekIn de 17e eeuw bleef plantensymboliek wijdverspreid, en illustraties hadden niet alleen tot doel de natuurlijke verschijningen na te bootsen, maar probeerden vaak ook mystieke of medicinale eigenschappen te onthullen. Planten werden soms afgebeeld op een geïdealiseerde of symbolische manier, in plaats van door strikte empirische observatie. Sommige beelden kunnen daardoor subtiel vervormd lijken, alsof kunstenaars probeerden de natuurlijke werkelijkheid te combineren met verborgen betekenissen.3. Technische beperkingen van koperen gravure:Hoewel precieze en gedetailleerde koperen gravures hun beperkingen hadden in het weergeven van structuur en toon, was het soms moeilijk om fijnere details vast te leggen, wat kon leiden tot overdrijving of stylisering. Planten kunnen stijf of statisch lijken, soms ontbreekt de natuurlijke vloeiendheid die men in moderne botanische illustraties verwacht.4. Artistieke conventies van de periodeIn 1672 was modern realisme nog niet het overheersende paradigma in wetenschappelijke illustratie. Kunstenaars werden vaak opgeleid in tradities die prioriteit gaven aan verhoudingen en symmetrie, soms ten koste van strikte naturalisme. Planten werden soms ook afgebeeld vanuit onconventionele hoeken — ofwel om hun structuur beter te illustreren of om ze te benadrukken als objecten van studie.5. Exotische Planten:Bepaalde exotische soorten werden destijds slecht begrepen, en hun afbeelingen konden er vooral vreemd uitzien vanwege een gebrek aan eerstehands observatie. Planten die uit Azië, Afrika of de Amerika's werden geïmporteerd, werden vaak geïllustreerd op basis van reisverslagen of mondelinge beschrijvingen, wat kon leiden tot onnauwkeurige verhoudingen of verkeerd weergegeven kenmerken.Ondanks hun eigenaardigheden hebben deze illustraties een duidelijke charme en weerspiegelen ze de wetenschappelijke nieuwsgierigheid van het tijdperk. Ze bieden een fascinerend inzicht in hoe vroege moderne geleerden de natuurlijke wereld zagen en probeerden weer te geven. In feite maken hun ongewone kwaliteiten deel uit van wat Munting’s werk vandaag de dag zo boeiend maakt — ze combineren wetenschappelijke precisie met verbeeldingskracht, en bieden een prachtig venster naar het verleden.


Hét online veilinghuis voor jou!

Catawiki is het meest bezochte online platform in Europa voor bijzondere objecten geselecteerd door experts, en biedt wekelijks meer dan 65.000 objecten aan voor de veiling. Het is onze missie om onze klanten een spannende en probleemloze ervaring te bieden bij het kopen en verkopen van bijzondere, moeilijk te vinden objecten.


Waarom Catawiki?

Lage veilingkosten

Al onze objecten zijn gecontroleerd door onze 240+ experts

24/7 meebieden in onze app

Biedingen zijn alleen geldig via de website van Catawiki.