Pascal, BlaiseDe Provinciale of de brieven geschreven door Louis de Montalte aan een Provinciaal van zijn vrienden en aan de RR. PP. Jésuiten: over het onderwerp van de Moraal en de Politiek van deze Vaderen.Keulen, Pierre Vallée, 1657Oorspronkelijke editie van de Provinciale met de brief aan R. P. Annat van Pascal, eveneens in origineel, en tien andere stukken uit de grote controverse tussen jansenisten en jezuïeten.Exemplaar gebonden in gemarmerd kalfsleder uit die tijd, gebruikte binding, met tekortkomingen aan de ruguiteinden en afgeronde hoeken.originele editie, eerste staatIn-4 (242 x 180 mm). Fleuron gegraveerd en gedrukt op de titelpagina, initialen gegraveerd op houtEerste staat: geschreven advertissement zoals bedoeld en niet Avertissement, met vermelding van 'XVII. lettres' alleen en niet XVIII, met de weerlegging van het antwoord op de twaalfde brief (gehecht na de twaalfde brief), met de zeventiende brief in 8 pagina’s en niet 12, wat overeenkomt met de 'meest gewilde' staat (vgl. Tchemerzine-Scheler en ill.)Vergelijking en inhoud: 1 titelblad, 3 niet genummerde bladzijden voor het advertissement en de rondeau aan de RR. PP. Jésuiten, [Eerste brief:] 23 januari 1656, A4: 8 bladzijden; Tweede brief… 29 februari 1656: 8 bladzijden; Reactie van de provinciaal op de eerste twee brieven en op de achterzijde de Derde brief… 9 februari 1656, 8 bladzijden; Vierde brief… 25 februari 1656: 8 bladzijden; Vijfde brief… 20 maart 1656: 8 bladzijden; Zesde brief… 10 april 1656: 8 bladzijden; Zevende brief… 25 april 1656: 8 bladzijden; Achtste brief… 28 mei 1656: 8 bladzijden; Negende brief… 3 juli 1656: 8 bladzijden; Tiende brief… 2 augustus 1656; Elfde brief… 18 augustus 1656: 8 bladzijden; Twaalfde brief… 9 september 1656: 8 bladzijden; Weerlegging van het antwoord op de twaalfde brief: 8 bladzijden; Dertiende brief… 30 september 1656: 8 bladzijden; Veertiende brief… 23 oktober 1656: 8 bladzijden; Vijftiende brief… 25 november 1656: 8 bladzijden; Zestiende brief… 4 december 1656: 12 bladzijden; Zeventiende brief… 23 januari 1657: 8 bladzijden in eerste staat; Achttiende brief… 24 maart 1657.Bijlagen:1. Blaise Pascal, Brief aan R. P. Annat over zijn geschrift getiteld, De goede geloofswaarheid van de Jansenisten, z. d. [1657]. Oorspronkelijke editie. 8 blz. ;2. Antoine Arnauld en Pierre Nicole. Advies van mijn heren de pastoors van Parijs aan mijn heren de pastoors van de andere bisdommen van Frankrijk over de slechte beginselen van enkele nieuwe casuïsten. Parijs, 1656. 8pp3. Lijst van proposities uit het fragment van de meest gevaarlijke proposities uit de Moraal van verschillende nieuwe casuïsten, getrouw afgeleid uit hun werken. SLND. 2 bladen niet genummerd.4. Uittreksel uit enkele van de gevaarlijkste voorstellen van de Morale van verschillende nieuwe Casuïsten, getrouw uit hun werken gehaald. SLND.20 blz.5. Jean Rousse en Antoine Dupuy. Vervolg van het fragment van verschillende slechte voorstellen van de nieuwe casuïsten verzameld door Messieurs de Curez van Parijs en gepresenteerd aan Onze Heeren van de Algemene Vergadering van het Clerge van Frankrijk op 14 november 1656. Parijs, 1656. 1 f. n. ch. 8 pp.6. [Juan de Caramuel y Lobkowicz]. Principes en opvolgingen van de waarschijnlijkheid uitgelegd door Caramuel, een van de bekendste van de nieuwe casuïsten, in een boek gedrukt in 1652, getiteld Theologia fundamentalis. Brussel, M. de Bossuyt, 1655. 18 bladzijden.7. [Antoine Escobar y Mendoza]. Uitgave van verschillende gevaarlijke voorstellen uit… van de eerste band… van de "Nieuwe morele theologie" van Escobar… [s. l., 1652-1656 ?]. 14 pp. 1 f. n. ch. d’errata8. Jean Rousse. Samenvatting van de toespraak van de heren de priesters van Parijs, uitgesproken door M. Rousse, priester van Saint Roch... over hun advies gestuurd naar de priesters van andere bisdommen tegen de schadelijke moraal van enkele nieuwe casuïsten. Parijs, 1656. Eerste druk. 1 f. n. ch. 6 pp.9. Jacob Boonen. Brief van de zeer geëerde... D. D. Jacobi Boonen... aan de Edele Kardinalen van de Romeinse Inquisitie, die door de jezuïeten tegen hem werden geïnterpelleerd. 1 f. n. ch. 6 pp.10. Charles Dufour. Brief van een geestelijke uit Rouen aan een van zijn vrienden over wat er is gebeurd tijdens de rechtszaak van M. Dufour, abt van Aulney, voormalig pastoor van Saint Maclou in Rouen, en de P. Brisacier, jezuïet. [Rouen, 10 maart 1657]. 4 bladzijden.11. Charles DUFOUR. Brief van een pastoor uit Rouen aan een pastoor uit het platteland over de methode van de pastoors van de genoemde stad tegen de leer van enkele casuïsten… Tegen de P. Brisacier, Berard, & de La Brière. Parijs, 1656. 1 f. n. ch, 15 blz.Gebreken: Gedeukt en met inkt bevlekt titelblad (een handgeschreven ex libris op de achterkant heeft het papier aangetast); eerste blad van de Avertissement is beschadigd met verlies van de bovenkant van de letters (men kan nog wel de onderkant van de D zien), papier van de eerste Brief is bruin geworden, marginaal vochtvlekken door het hele document, papier van de Vijfde Brief is bruin geworden, inktstrepen op het eerste blad van de Achtste Brief, papier van de Tiende Brief is bruin geworden, papier van de Refutatie is bruin geworden, inktstrepen op het blad 5/6 van de Veertiende Brief, kleine vlekken op de eerste bladen van de zeventiende Brief, inktvlekken op de bladen 7/8 van het advies van de heren priesters van Parijs en op de eerste blad van de inhoudsopgave, op bladen 7/8, op de bladen 7/8 van de vervolgtekst van verschillende slechte voorstellen van de nieuwe casuïsten, bladen 1/2 en 3/4 zijn sterk bevlekt met inkt, evenals de pagina's 9 tot 16.Deze werken, die de controverse van een tijdperk uitdrukken, hebben niet het lot ondergaan van de pamfletten van die tijd. Waarschijnlijk omdat Pascal, met zijn genialiteit, de essentiële problemen heeft aangesneden en het debat heeft verheven tot een niveau dat de mens van alle tijden interesseert. Het is vooral omdat de Provinciales een van de zuiverste meesterwerken van de Franse taal zijn. Voltaire noemde ze in Le Siècle de Louis XIV het eerste boek van genialiteit dat men in proza zag, toevoegend dat de eerste brieven de beste komedies van Molière waard zijn. Madame de Sévigné zelf schreef op 12 september 1656 aan Gilles Ménage: “Ik heb met plezier de elfde brief van de jansenisten gelezen. Het lijkt me dat ze zeer mooi is (…) Dit vermaakt buitengewoon op alle plaatsen, maar vooral op het platteland.” Dit eerste klassieke meesterwerk had de perfecte uitstraling van objectiviteit, waarbij de auteur verdween achter zijn onderwerp door een puur denkobject te presenteren.Als inleiding op het polemische tijdperk van de Provinciales, leest men in dit exemplaar de vijfde bijlage bij deze verzameling. Deze bestaat uit fragmenten van Antoine Escobar y Mendoza, de beroemde Spaanse jezuïet, de P. Escobar, die Pascal meer dan zestig keer citeert in de Provinciales. In het fragment van verschillende gevaarlijke proposities, getrokken uit… het eerste deel… van de "Nieuwe morele theologie" van Escobar, wordt de gerichte transformatie van het beruchte laxisme van de jezuïeten gevonden. Deze ommekeer door de jansenisten van de jezuïetenproposities ligt aan de basis van de belachelijkheden die Molière, Boileau en La Fontaine zullen ontdekken: "Dat het toegestaan is om, om je stem te behouden, eunuch te worden"… , "Hoe vele manieren er zijn waarop dienaren kunnen dienen aan de losbandigheden van hun meesters"… , "Dat het toegestaan is om je huis te verhuren aan verloren vrouwen, waarvan men weet dat het een plek van losbandigheid moet worden"… , "Dat een man die de reputatie heeft zeer losbandig te zijn, niet zondigt door een vrouw te benaderen zonder de intentie om te doen wat hij voorstelt" enzovoort. Tegenwoordig vindt men de beste uiteenzetting van dit polemische moment in de intellectuele geschiedenis van Frankrijk in de pagina’s van de catalogus van de tentoonstelling Blaise Pascal. Het hart en de rede gehouden in de BnF in 2016-2017.De hoofdtekst van de Provinciales, die de tijdgenoten van de grote denker 'De Kleine Brieven' noemden, bestaat uit achttien stukken, waarvan de eerste tien, als onderschrift, 'Brief geschreven door een provinciaal aan een van zijn vrienden' dragen. Het werk wordt gevolgd door een andere authentieke brief van Pascal, de Brief aan de R. P. Annat, over zijn geschrift getiteld 'De goede geloofswaarheid van de jansenisten'.Deze anonieme brieven, gedrukt naarmate ze werden geschreven, werden gepubliceerd tussen 23 januari 1656 en 24 mei 1657, en vervolgens verzameld in een bundel, waarschijnlijk door Nicole. In deze vorm kregen ze een overkoepelende titel en de naam van een fictieve auteur, Louis de Montalte, een beroemde pseudoniem dat een anagram is van Pascal, dat hij op verschillende manieren zou gebruiken, waaronder A. Dettonville. In enkele jaren verschenen niet alleen volledige edities van de Provinciales, maar ook Latijnse en Engelse vertalingen.En 1655 weigerde de hertog van Liancourt, bekend om zijn grote vroomheid, de biecht door de priester van Saint-Sulpice vanwege zijn banden met Port Royal. Antoine Arnaud werd belast met het opstellen van een openbare brief, die in februari 1655 verscheen, om de houding van de priester te bekritiseren en waarin hij zich verzette tegen de redenen die de vijanden van Port Royal gaven om te proberen deze beweging uit de Kerk te weren.De protesten van Arnaud werden aangevallen met beledigende pamfletten en er ontstond een ruzie over Augustinus van Jansénius, die in Rome in 1653 werd veroordeeld. Arnaud, die voor de Faculteit der Theologie in de Sorbonne werd opgeroepen, werd zowel op feitelijk als op juridisch gebied veroordeeld, nadat hij was gecensureerd door een regelmatig samengestelde vergadering van meer dan veertig mendicanten, in plaats van de acht die het recht hadden om aanwezig te zijn. De heren van Port-Royal werden sindsdien als ketters beschouwd. Arnaud schreef een antwoord dat niet bevredigend leek en richtte zich toen tot de jonge Pascal, die beter dan hijzelf wist hoe hij het publiek kon bereiken.Het is inderdaad na de beroemde nacht van 23 november 1654, waarvan Pascal zijn herinnering bewaart in het Memoriaal, dat de schrijver, die in januari 1655 naar Port Royal ging, zijn niet-religieuze cultuur, gevoed door grote lectuur, en heel zijn genie aan de 'solitaires' aanbiedt, zoals blijkt uit het Gesprek met M. de Sacy. Zijn scherpzinnigheid stelt Pascal in staat zich tot de 'wereld' te richten, deze te ontroeren en te overtuigen, en een breed publiek de problemen voor te leggen die, qua aard, slechts een zaak van theologen leken te zijn. Deze openbaring door de taal zal ten goede komen aan de Messieurs van Port Royal. De vrome gemeenschap had dringend een verdediger nodig die zich tot de wereld kon richten en deze kon laten oordelen over haar zaak.De brief geschreven door een provinciaal aan een van zijn vrienden over de huidige geschillen van de Sorbonne had een buitengewoon succes. Pascal spotte met de Sorbonne en de brief werd gecensureerd. Om opschudding te veroorzaken bij Port Royal, waren alle excuses goed. Op 29 januari, terwijl hij tegenover het Collège de Clermont zat, met alle bronmateriaal geleverd door Arnaud, voltooide Pascal zijn tweede Provinciale. Pascal stopte de polemiek na de achttiende brief. De strijd duurde zo twee jaar en de Provinciales werden definitief veroordeeld door het parlement van Provence en op de index geplaatst. In 1660 liet een rapport van een kerkelijke commissie aan de Raad van State de Latijnse vertaling van het boek, gemaakt door Nicole, verbranden, omdat men vreesde dat de vertaler een beledigende noot voor de herinnering aan Lodewijk XIII zou bevatten. Maar de jansenisten triomfeerden over hun jezuïetse tegenstanders. Ze hadden de mechanismen van hun politiek blootgelegd en hun 'chicaneries' voor een groot publiek onthuld; dat was wat telde en dat was de persoonlijke werken van Pascal.Zo zou de strijd die de Provinciales snel zouden verliezen op het vlak van ideeën die ze wilden verdedigen, daarentegen een overwinning worden op het gebied van smaak: het falen van de pamfletten moest wijken voor de realiteit van het literaire werk? De voorvechter van effectieve gratie zou worden hersteld door de gratie van de wereld.


Hét online veilinghuis voor jou!

Catawiki is het meest bezochte online platform in Europa voor bijzondere objecten geselecteerd door experts, en biedt wekelijks meer dan 65.000 objecten aan voor de veiling. Het is onze missie om onze klanten een spannende en probleemloze ervaring te bieden bij het kopen en verkopen van bijzondere, moeilijk te vinden objecten.


Waarom Catawiki?

Lage veilingkosten

Al onze objecten zijn gecontroleerd door onze 240+ experts

24/7 meebieden in onze app

Biedingen zijn alleen geldig via de website van Catawiki.