De belangrijkste thema's in het verhaal van Odysseus zijn trouw, slimme strategie en de strijd tussen menselijke wil en goddelijke invloed. Odysseus blijft trouw aan zijn vrouw Penelope, zelfs na jaren van afwezigheid. Daarnaast laat hij vaak zijn intelligentie zien, bijvoorbeeld bij het bedenken van plannen zoals het idee van het houten paard tijdens de Trojaanse oorlog.
Tijdens zijn reis komt Odysseus verschillende wezenlijke avonturen tegen. Hij ontmoet onder andere de sirenen die zijn mannen proberen te verleiden, de cycloop Polyphemus die hij moet verslaan en de tovenares Circe die zijn mannen in zwijnen verandert. Elk avontuur vormt een uitdaging die zijn slimheid en veerkracht test.
De invloed van de goden is enorm in het leven van Odysseus. Hij wordt beschermd door Athena, de godin van de wijsheid, terwijl Poseidon, de god van de zeeën, hem onderweg tegenwerkt vanwege de blindheid van zijn zoon. Dit toont aan hoe de Griekse mythologie de relatie tussen mensen en goden belicht en de complexe dynamiek die daarbij komt kijken.
Odysseus wordt vaak gezien als een archetype van de held in de Griekse mythologie. Zijn verhaal symboliseert de zoektocht naar identiteit en de uitdagingen die men tegenkomt op weg naar zelfontdekking. De slimheid en strategisch inzicht van Odysseus onderscheiden hem van andere helden die vaak meer op brute kracht vertrouwen.
Odysseus onderscheidt zich van andere helden zoals Achilles, die meer gefocust zijn op lichamelijke kracht en eer, door zijn combinatie van intelligentie en strategie. Waar Achilles vaak in de strijd voorop staat, is Odysseus degene die nadenkt en plannen bedenkt. Dit maakt hem een unieke held in de mythologie.