Het verhaal draait om een klooster in het 14e-eeuwse Italië waar mysterie en moord samenkomen. De hoofdpersoon, een franciscaan, onderzoekt een serie verdachte sterfgevallen die plaatsvinden binnen de muren van het klooster. Dit leidt tot een intrigerende zoektocht naar de waarheid, waarbij geheimen en religieuze dogma's onthuld worden. Het boek wordt vaak gezien als een mix van een detectiveverhaal en een diepgaande filosofische overpeinzing.
Een belangrijk thema in De naam van de roos is de strijd tussen geloof en reden. Het boek verkent de impact van de Inquisitie op de wetenschap en het intellect in die tijd, en hoe kennis kan worden gezien als zowel een zegen als een vloek. Er zijn ook diepere vragen over de betekenis van waarheid en de rol van interpretatie in ons begrip van de wereld.
De hoofdpersoon in De naam van de roos is Adso van Melk. Hij is een jonge monnik die samen met zijn mentor, William van Baskerville, naar het klooster reist. Adso fungeert als de verteller van het verhaal en zijn groei in begrip en wijsheid is een belangrijk onderdeel van de plot. Samen onderzoeken ze de mysterie van de moorden die zich in het klooster voordoen.
De bibliotheek in De naam van de roos speelt een cruciale rol, omdat het een plaats is vol kennis en geheimen. De bibliotheek is niet alleen een fysieke ruimte, maar ook een symbool van de strijd om kennis. Veel van de mysteries die William en Adso ontrafelen, zijn verbonden met de boeken en de informatie die daar verborgen liggen. Het laat zien hoe kennis kan worden beheerd en gecontroleerd door degenen die de macht hebben.
De naam van de roos speelt zich af in het jaar 1327, een tijd van zowel intellectuele bloei als religieuze onderdrukking in Europa. De setting geeft een authentiek beeld van de middeleeuwse cultuur, inclusief de conflicten tussen verschillende religieuze en filosofische stromingen. Deze historische context geeft het verhaal een extra dimensie en maakt de thematiek des te relevanter.