In Tijl Uilenspiegel zijn er verschillende belangrijke thema's te ontdekken. Een centraal thema is de strijd om vrijheid en rechtvaardigheid, wat heel relevant is in de context van de Spaanse oorlogen in de 16e eeuw. Daarnaast speelt ook de strijd tussen domheid en cleverness een grote rol, waarbij Tijl vaak slimmer is dan zijn tegenstanders. Het boek verkent ook de betekenis van volkscultuur en de kracht van het individu in een onderdrukkende samenleving.
Tijl Uilenspiegel wordt vaak gezien als een van de belangrijkste figuren in de Belgische literatuur vanwege zijn symbolische waarde. Hij vertegenwoordigt de geest van verzet tegen onderdrukking en trouw aan de eigen cultuur. Zijn humor en scherpzinnigheid maken hem tot een tijdloos personage, dat niet alleen in België, maar ook internationaal erkenning geniet. Tijl is een held voor het volk en een bron van inspiratie, vooral in tijden van strijd.
De Spaanse overheersing is een cruciaal element in de verhalen van Tijl Uilenspiegel. Het creëert de achtergrond waartegen Tijls acties en avonturen plaatsvinden. De onvrede van het volk over de harde Spaanse regels en belastingen geven Tijl de motivatie om in verzet te komen. Dit maakt het verhaal niet alleen smeuïg en spannend, maar ook diepgaand, omdat het de historische context van de opstanden in die tijd reflecteert.
Humor speelt een essentiële rol in het verhaal van Tijl Uilenspiegel. Tijl gebruikt zijn geestige en vaak ondeugende streken niet alleen om zijn vijanden te slim af te zijn, maar ook om de onderdrukking van het volk aan de kaak te stellen. Zijn grappen en capriolen zijn vaak een vorm van verzet tegen autoriteit en tonen aan dat zelfs in moeilijke tijden, lachen een krachtig wapen kan zijn. Dat maakt het verhaal zowel leuk als betekenisvol.
De oorsprong van Tijl Uilenspiegel gaat terug naar een combinatie van folklore en volksverhalen uit de Lage Landen. Hij is ontstaan in de 16e eeuw en werd een figuur van verzet en sarcastische humor. De naam 'Uilenspiegel' verwijst naar de uil, die vaak geassocieerd wordt met wijsheid en het idee dat Tijl steeds een stap vooruit is op zijn tegenstanders. Door de jaren heen heeft zijn karakter zich ontwikkeld tot een symbool van de strijd voor vrijheid en rechtvaardigheid.