De hoofdboodschap van Reinaert de vos gaat over de strijd tussen goed en kwaad, waarbij Reinaert de vos als schelm en bedrieger fungeert. Het verhaal laat zien hoe sluwheid en intelligentie soms meer gewicht in de schaal leggen dan traditionele waarden zoals eerlijkheid en rechtvaardigheid. Deze thematiek maakt het verhaal niet alleen tijdloos, maar ook relevant voor verschillende generaties.
Reinaert is het centrale personage van het verhaal en fungeert als een anti-held. Hij belichaamt de kenmerken van een sluwe en bedrieglijke figuur die zich voortdurend aanpast om zijn doel te bereiken. Zijn acties brengen de andere dieren in moeilijkheden, maar tegelijkertijd stelt hij kritische vragen over de normen van de samenleving waarin hij leeft, waardoor hij niet alleen een schurk is, maar ook een reflectie van sociale kwesties.
Reinaert de vos is belangrijk in de Nederlandse literatuur omdat het een van de oudste en meest invloedrijke werken is die de middeleeuwse waarden en normen belicht. Het heeft sterke literaire elementen zoals satire, humor en een spannende plot. Door de eeuwen heen heeft het verhaal schrijvers en kunstenaars geïnspireerd, waardoor het een blijvende impact heeft gehad op de Nederlandse cultuur en identiteit.
De relatie tussen de dieren in het verhaal is complex en weerspiegelt menselijke interacties. De verschillende karakters, zoals de sterke beer, de naïeve haas en de arrogante leeuw, symboliseren verschillende menselijke eigenschappen en sociale standen. Dit maakt het verhaal een allegorie van de maatschappij en illustreert thema's van vertrouwen, verraad en sociale hiërarchieën.
Belangrijke thema's in Reinaert de vos zijn onder andere bedrog, moraal, de tegenstelling tussen schijn en werkelijkheid, en de corruptie binnen machtstructuren. Het verhaal legt ook de nadruk op de gevolgen van eigenbelang en de rol van de individu in een samenleving die wordt beheerst door strengere sociale normen en regels. Hierdoor spreekt het verhaal lezers aan, ongeacht de tijdsperiode.