In het boek Matilda worden verschillende belangrijke thema's behandeld, zoals de kracht van kennis, het belang van gezinsliefde en de strijd tegen onrecht. Matilda laat zien hoe het lezen van boeken je kan helpen om de wereld om je heen beter te begrijpen en je dromen na te jagen, zelfs als de omstandigheden moeilijk zijn. Daarnaast wordt ook de kracht van vriendschap belicht, vooral de band tussen Matilda en haar lerares, juffrouw Honey.
De relatie tussen Matilda en haar lerares juffrouw Honey is een van de meest positieve aspecten van het verhaal. Juffrouw Honey ziet het potentieel en de slimheid van Matilda, in tegenstelling tot haar ouders. Hierdoor vormt zich een sterke band vol wederzijds respect en steun. Juffrouw Honey wordt voor Matilda een soort mentor en beschermengel die haar aanmoedigt om haar unieke gaven te omarmen.
Matilda is een bijzonder personage vanwege haar ongekende intelligentie en liefde voor boeken. Op jonge leeftijd heeft ze al een diepgaande kennis en begrip van de wereld om zich heen. Haar vastberadenheid om de situatie waarin ze zich bevindt te verbeteren, maakt haar inspirerend. Bovendien heeft ze een sterke rechtvaardigheidszin en toont ze moed in het omgaan met tegenstellingen, wat haar uniek maakt.
De omgeving waarin Matilda zich bevindt speelt een cruciale rol in het verhaal. Haar ouders zijn onverschillig en soms zelfs gemeen, wat haar motivatie versterkt om zichzelf te bevrijden. De school waar ze naartoe gaat, dat wordt gedomineerd door de strenge en onrechtvaardige juffrouw Trunchbull, vormt ook een uitdagende setting. Deze negatieve omgevingen contrasteren met de liefdevolle en ondersteunende relatie met juffrouw Honey, wat de veranderingen in Matilda's leven des te opmerkelijker maakt.
In het verhaal maakt Matilda gebruik van enkele interessante toverspreuken en technieken om haar omgeving te beïnvloeden. Deze omvatten het bewegen van voorwerpen met haar gedachten, wat haar helpt om tegen de onderdrukking te vechten. Deze magische vermogens zijn niet alleen een bron van vermaak, maar symboliseren ook haar verlangen naar controle en zelfstandigheid in een wereld die haar onderdrukt.