De essentie van 'Het Kapitaal' ligt in de analyse van het kapitalisme. Marx onderzoekt hoe rijkdom wordt geproduceerd en verdeeld in een kapitalistische samenleving. Hij legt de mechanismen bloot die leiden tot uitbuiting van arbeid en de accumulatie van kapitaal. Het boek is een diepe duik in de economische structuren en de sociale relaties die voortkomen uit deze structuren, en benadrukt de ongelijke machtsverhoudingen die hierdoor ontstaan.
'Het Kapitaal' heeft een enorme invloed gehad op de politiek, met name op socialistische en communistische bewegingen wereldwijd. Het boek biedt een kritische kijk op de gevolgen van kapitalisme en heeft geleid tot politieke actie en de vorming van ideologieën die strijden tegen uitbuiting en ongelijkheid. Het heeft ook de basis gelegd voor een aantal politieke theorieën die hebben geresulteerd in veranderingen in beleid en economische structuren in verschillende landen.
De waarde-theorie van Marx stelt dat de waarde van een product wordt bepaald door de arbeid die erin is gestoken. Dit betekent dat de hoeveelheid arbeid die nodig is om een goed te produceren, de basis vormt voor de economische waarde ervan. Marx maakt een onderscheid tussen gebruikswaarde en ruilwaarde, waarbij gebruikswaarde de nuttige eigenschappen van een product zijn en ruilwaarde de waarde die het heeft op de markt, vaak beïnvloed door de arbeid die eraan is besteed.
'Het Kapitaal' blijft relevant in de moderne economie, vooral in discussies over ongelijkheid, arbeidsvoorwaarden en economische crisis. Veel van Marx’ inzichten over de dynamiek van kapitaalaccumulatie en de relatie tussen arbeid en kapitaal zijn nog steeds toepasbaar in de huidige tijd. Economisten en sociale wetenschappers verwijzen naar zijn werk om hedendaagse economische structuren te analyseren, en het heeft bijgedragen aan een beter begrip van de spanningen in het huidige kapitalisme.
Enkele kritieken op 'Het Kapitaal' zijn dat Marx' voorspellingen over de ondergang van het kapitalisme niet zijn uitgekomen, en dat zijn economische analyses soms als te simplistisch worden beschouwd. Critici wijzen ook op de gebrekkige empirische onderbouwing van zijn theorieën, en sommigen beweren dat hij de rol van technologische ontwikkeling en innovatie in de economie onderschat. Desondanks blijft het boek invloedrijk en wordt het vaak bestudeerd in sociale en economische contexten.