De oorsprong van de monstrans gaat terug naar de Middeleeuwen, ongeveer in de 13e eeuw. Deze tijd zag een hernieuwde belangstelling voor de Eucharistie, vooral de viering ervan. Monstransen werden ontworpen om de heilige hostie op een eerbiedige manier tentoon te stellen, zodat gelovigen de aanwezigheid van Christus konden aanschouwen en vereren. De naam 'monstrans' is afgeleid van het Latijnse woord 'monstrare', wat 'tonen' betekent, en dat weerspiegelt de functie ervan.
Een monstrans wordt meestal met de hand vervaardigd door vakbekwame ambachtslieden, vaak met een lange traditie in religieuze kunst. Het proces omvat het ontwerpen van een uniek stuk dat zowel functioneel als esthetisch aantrekkelijk is. Beginnen met een stevig frame, worden verschillende technieken toegepast, zoals vergulding, graveren en het toevoegen van ornamenten. De liefde en zorg die in elke stap van de vervaardiging wordt gestoken, dragen bij aan het spirituele karakter van het eindproduct.
Monstransen kunnen gemaakt zijn van diverse materialen, afhankelijk van de gewenste uitstraling en functie. Vaak worden materialen zoals goud, zilver, koper en soms zelfs brons gebruikt. Voor de decoratie kunnen edelstenen, glas en zelfs kunststoffen toegevoegd worden, vooral in meer moderne ontwerpen. Elk materiaal heeft zijn eigen symboliek en draagt bij aan de schoonheid en heiligheid van de monstrans.
De monstrans is van groot belang binnen de katholieke traditie omdat het de fysieke representatie is van de Eucharistie, die centrale plaats in het geloof heeft. Tijdens de aanbidding wordt de monstrans vaak in het midden van de altar geplaatst, waar gelovigen in stilte kunnen bidden en reflecteren. Het herinnert gelovigen aan de betekenis van de communie en de sacrale aanwezigheid van Christus in hun leven. Het gebruik van de monstrans tijdens processies en bijzondere vieringen versterkt de gemeenschap en de verbondenheid met het geloof.
Het onderhoud en de reiniging van een monstrans zijn cruciaal om de schoonheid en de heiligheid ervan te waarborgen. Het proces begint meestal met het voorzichtig afnemen van stof en vuil met een zachte doek. Afhankelijk van het materiaal kan een speciale reiniger nodig zijn om het oppervlak niet te beschadigen. Na het reinigen wordt de monstrans doorgaans opnieuw gepolijst om zijn glans te herstellen. Het is belangrijk dat deze handelingen met respect en zorg worden behandeld, gezien de spirituele waarde die de monstrans vertegenwoordigt.