De symboliek van een doopvont draait om puurheid en nieuw leven. Het water in het doopvont staat symbool voor de reiniging van zonden en de geboorte in het geloof. Dit maakt het een belangrijk onderdeel van de doopceremonie, waar het niet alleen de persoon symbolisch reinigt, maar ook de gemeenschap vernieuwt door de toevoeging van nieuwe leden.
Een doopvont vraagt om regelmatige zorg en onderhoud, omdat het vaak in een centrale plaats van de kerk staat en voor iedereen zichtbaar is. Het water moet schoon en helder zijn, en er kunnen speciale rituelen zijn voor het verversen ervan. Daarnaast is het belangrijk om de doopvont zelf vrij te houden van stof en vuil, wat ook bijdraagt aan de respectvolle uitstraling van deze heilige plaats.
Doopvonten zijn vaak gemaakt van materialen zoals natuursteen, brons of zelfs hout. Natuursteen geeft een gevoel van duurzaamheid en verbondenheid met de aarde, terwijl brons een luxe uitstraling heeft en vaak is versierd met symbolische afbeeldingen. Houten doopvonten zijn minder gebruikelijk maar kunnen een warme en huiselijke uitstraling hebben, passend bij kleinere gemeenschappen.
Historisch gezien zijn doopvonten al eeuwenlang een essentieel onderdeel van de christelijke liturgie. Ze hebben door de jaren heen verschillende stijlen gekend, afhankelijk van de tijdsperiode en de architectonische elementen van de kerken. Vroeger werden ze vaak in de vorm van een grote kom uitgevoerd, met verrijkte details die de status van de parochie weerspiegelen. Het gebruik en de vorm zijn veranderd naargelang de religieuze en culturele context.
Doopvonten verschillen soms aanzienlijk tussen religieuze tradities. In de katholieke en orthodoxe tradities zijn ze vaak rijkelijk versierd en worden ze ook gebruikt voor heilige oliën en andere rituelen. In protestantse kerken ligt de focus meer op de symboliek van het doopwater zonder teveel versiering, terwijl sommige vrije kerken misschien eenvoudiger doopvonten gebruiken waar alleen water wordt gebruikt.