In 'Wapens, ziekte en staal' legt Jared Diamond uit dat de ongelijke verdeling van hulpbronnen, en niet raciale of culturele superioriteit, verantwoordelijk is voor het verschil in macht tussen verschillende samenlevingen. Hij onderzoekt hoe geografie, beschikbaarheid van domesticable dieren en gewassen, en andere ecologische factoren invloed hebben gehad op de ontwikkeling van samenlevingen en hun onderlinge verhoudingen.
Diamond stelt dat geografie een cruciale rol speelt in hoe samenlevingen zich ontwikkelen. Hij legt uit dat de locatie van continenten, het klimaat, en de natuurlijke hulpbronnen allemaal van invloed zijn op de landbouwproductiviteit en de mogelijkheden voor handel en uitbreiding. Dit leidt tot verschillen in technologie en ontwikkeling tussen samenlevingen.
Volgens Diamond helpt zicht hebben op het verleden van samenlevingen ons beter te begrijpen hoe ze zijn geëvolueerd en waarom ze zich op bepaalde manieren gedragen. Dit inzicht is belangrijk voor het omgaan met moderne problemen, zoals milieuverandering en sociale ongelijkheid. Door lessen uit het verleden te trekken, kunnen we betere beslissingen maken voor de toekomst.
'Collapse' onderzoekt verschillende beschavingen die ooit succesvol waren maar uiteindelijk in elkaar stortten. Diamond behandelt thema's zoals ecologische degradatie, de rol van klimaatverandering, en de invloed van economische en politieke besluiten. Hij vraagt zich af wat we van deze gevallen kunnen leren om te voorkomen dat moderne samenlevingen dezelfde fouten maken.
Diamond betoogt dat culturele factoren ook een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van beschavingen, maar hij benadrukt dat deze invloeden vaak binnen de kaders van geografie en ecologie vallen. Hij legt uit dat hoewel cultuur kan bijdragen aan het succes of de ondergang van een samenleving, de structurele condities waaronder deze culturen zich ontwikkelen niet te negeren zijn.