De data van een volkstelling wordt verzameld door middel van verschillende methoden, waaronder enquêtes, interviews en online formulieren. Vaak worden bewoners per brief gevraagd om hun gegevens in te vullen en terug te sturen. Daarnaast kunnen er ook medewerkers van de overheid op pad gaan om mensen persoonlijk te interviewen. Het doel is om een zo compleet en nauwkeurig mogelijk beeld van de bevolking te krijgen.
Tijdens een volkstelling wordt er een breed scala aan informatie verzameld, waaronder demografische gegevens zoals leeftijd, geslacht, en gezinsstructuur. Ook sociaal-economische factoren zoals opleidingsniveau, beroepsbezigheden en woonomstandigheden worden in kaart gebracht. Al deze informatie helpt om een duidelijk overzicht te krijgen van de samenstelling en behoeften van de bevolking.
De verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van een volkstelling ligt meestal bij een centrale overheidsinstantie, zoals het statistiekbureau. Deze instantie is belast met het coördineren van het hele proces, van de voorbereiding tot de uitvoering en het publiceren van de resultaten. Lokale overheden kunnen ook een rol spelen in het verzamelen van gegevens.
In veel landen, waaronder België, vindt er ongeveer om de tien jaar een volkstelling plaats. Dit ritme kan echter variëren afhankelijk van de specifieke wetgeving en veranderende behoeften. Tussentijdse schattingen kunnen ook worden gemaakt op basis van andere data, maar de volkstelling zelf biedt de meest gedetailleerde en betrouwbare gegevens.
Een volkstelling is van groot belang voor de samenleving omdat het overheid en beleidsmakers helpt bij het nemen van geïnformeerde beslissingen. De verzamelde data kan helpen bij het plannen van infrastructuur, het bieden van sociale diensten en het toewijzen van middelen. Daarnaast helpt het ook om de diversiteit en veranderingen binnen de bevolking te begrijpen.