De Silmarillion grijpt veel thema's aan, zoals liefde, verraad, strijd om macht en de gevolgen van de keuzes die we maken. Een van de centrale thema's is de conflicten tussen goed en kwaad, die doorheen de verhalen worden belicht, en hoe deze strijd ons leven en ons lot kan beïnvloeden.
Belangrijke personages zijn onder andere Fëanor, de schepper van de Silmarils, en Morgoth, de grootse antagonist. Daarnaast zijn er andere interessante figuren zoals Lúthien, Beren, en de Valar, die een cruciale rol spelen in de vormgeving van de wereld en de verhalen binnen de Silmarillion.
De Silmarillion vormt in feite de mythologische basis voor de verhalen in de Hobbit en de Heer van de Ringen. Het biedt een diepere achtergrond en context voor de wereld van Midden-aarde. Waar de Hobbit en de Heer van de Ringen zich richten op avonturen in deze wereld, gaat de Silmarillion meer over de oorsprong ervan en de epische verhalen die eraan voorafgingen.
De Silmarillion is cruciaal voor het begrijpen van Tolkiens bredere mythos. Het legt de fundamentele elementen bloot die de wereld van Midden-aarde vormgeven, zoals de schepping ervan, de diverse rassen en hun conflicten. Dit boek vertelt de verhalen die historische en culturele context bieden aan de verhalen van de Hobbit en de Heer van de Ringen.
Wat de Silmarillion uniek maakt, is de combinatie van mythologie, poëzie en geschiedenis. Tolkien heeft dit werk niet alleen geschreven als een roman, maar als een episch verhaal dat is verweven met zijn eigen talen en culturen. Hierdoor voelt het alsof je niet alleen een verhaal leest, maar ook deel uitmaakt van een rijke en complexe wereld.