De belangrijkste thema's in Don Quichot zijn idealisme versus realisme, de kracht van verbeelding en de zoektocht naar identiteit. Terwijl Don Quichot zich een nobele ridder waant die de wereld wil verbeteren, komen zijn daden vaak absurd over. Dit botsen tussen zijn dromen en de harde werkelijkheid biedt veel stof tot nadenken.
De relatie tussen Don Quichot en Sancho Panza is cruciaal voor de ontwikkeling van het verhaal. Sancho fungeert als de pragmatische tegenhanger van Don Quichot. Terwijl Don idealistisch is en de wereld door een romantische lens bekijkt, brengt Sancho hem terug naar de realiteit. Hun wisselwerking zorgt voor humor en diepgang.
Symbolische elementen in Don Quichot zijn onder andere de windmolens, die staan voor de strijd tegen onbetrouwbare doelen, en de dolende ridder zelf, die symbool staat voor de eeuwige zoektocht naar betekenis en rechtvaardigheid. Ook de diverse personages die ze tegenkomen vertegenwoordigen verschillende aspecten van de maatschappij.
Don Quichot blijft relevant in de moderne tijd door zijn universele thema's van dromen, verlangen en de strijd tegen ontgoocheling. In een wereld vol technologie en materialisme biedt het verhaal een aanklacht tegen het verlies van idealen en de pure fantasie die elke mens nodig heeft.
De thematiek van idealisme en realisme komt sterk naar voren in de interacties tussen Don Quichot en zijn omgeving. Terwijl Don blijft streven naar een wereld vol ridderlijkheid en eer, toont de realiteit hem keer op keer zijn tekortkomingen en de absurditeit van zijn strijd. Deze tegenstellingen stellen de lezer in staat om na te denken over het belang van zowel idealen als realiteit.