De belangrijkste boodschap van het verhaal van Tijl Uilenspiegel is de strijd tegen onrecht en onderdrukking. Tijl fungeert als een soort volksheld die zich verzet tegen de Spaanse overheersing in Vlaanderen. Door zijn slimme streken en humor weet hij de machthebbers te slim af te zijn, wat laat zien dat zelfs de kleinste onderdanen een stem kunnen hebben in de strijd voor vrijheid.
Tijl Uilenspiegel is een uniek personage dat zich onderscheidt van anderen door zijn sluwheid en humor. Hij verhoudt zich als een soort trickster tot figuren zoals Lamme Goedzak, die meer de goede vriend en steunpilaar is. Tijl is altijd op zoek naar vrijheid en verzet, terwijl Lamme vaak een meer onschuldige en naïeve rol speelt. Ook Nele, zijn vriendin, biedt een sterke emotionele verbinding die het verhaal verdiept. Deze relaties maken het verhaal rijker en geven diepte aan Tijl's karakter.
Veelvoorkomende thema's in de legendes van Tijl Uilenspiegel zijn vrijheid, verzet tegen onderdrukking, en de kracht van humor. Het verhaal behandelt de strijd tegen het onrecht, waarbij Tijl vaak gebruikmaakt van zijn cleverheid om tirannie te bestrijden. Daarnaast komen vriendelijkheid, loyaliteit en de kracht van samenzijn ook terug in de interacties tussen Tijl en zijn vrienden, wat het verhaal menselijker maakt.
Tijl Uilenspiegel wordt als iconisch beschouwd in de Vlaamse cultuur omdat hij een symbool is van de strijd voor vrijheid en rechtvaardigheid. Zijn karakter belichaamt de geest van verzet en onafhankelijkheid die zo belangrijk is in de geschiedenis van Vlaanderen. Bovendien zijn de verhalen van Tijl doordrenkt met humor en wijsheid, waardoor ze generaties lang zijn doorgegeven en gekoesterd worden als onderdeel van de culturele identiteit.
De legenden van Tijl Uilenspiegel komen oorspronkelijk uit de Lage Landen, met bijzonder sterke wortels in Vlaanderen. De verhalen dateren uit de tijd van de 16e eeuw, een periode waarin Vlaanderen onder Spaanse overheersing leed. Deze historische achtergrond maakt de legendes tot een belangrijk cultureel erfgoed dat de strijd spiritueel boven een fysiek gevecht plaatst.