De evenaar speelt een cruciale rol in het klimaat van de aarde. Omdat het de breedtegraad is waar de zon het meest recht boven staat, ervaren gebieden rond de evenaar een warm en vochtig klimaat met weinig seizoensverandering. Deze regio's hebben vaak een tropisch regenwoudklimaat, wat zorgt voor een overvloed aan regenval en daarmee leven voor een diverse flora en fauna.
De evenaar is van groot belang voor navigatie omdat het fungeert als het nulpunt voor breedtegraad. Het helpt navigators en kaartlezers om de locatie van andere plaatsen op aarde te bepalen in relatie tot de evenaar. Dit maakt het gemakkelijker om te begrijpen hoe ver een plaats van de evenaar ligt, wat nuttig is voor zowel zeilers als luchtvaartmaatschappijen.
De evenaar beïnvloedt de tijdzones doordat deze het uitgangspunt vormt voor de berekening van de wereldtijd. De tijdzones zijn verdeeld in graden ten opzichte van de evenaar en de meridianen. Dit betekent dat gebieden dichter bij de evenaar vaak verschillende tijdzones kunnen hebben, afhankelijk van hun positie ten opzichte van de nul meridiaan.
In de nabijheid van de evenaar komen diverse natuurverschijnselen vaak voor, zoals tropische stormen en orkanen. Deze gebeuren vooral in de regenachtige seizoenen, wanneer de warme lucht van de evenaar botst met koelere lucht. Ook zie je vaak eigenaardige fenomenen zoals de Convergentiezone van de Intertropen, waar de Passaatwinden samenkomen, wat vaak zorgt voor zware regenval.
De biodiversiteit rond de evenaar is uitzonderlijk rijk en gevarieerd. Dit gebied is de thuisbasis van talloze plant- en diersoorten. Door het constante warme klimaat en overvloedige neerslag zijn tropische bossen, koraalriffen en wetlands bijzonder divers. Deze gebieden huisvesten grote aantallen endemische soorten en spelen een belangrijke rol in wereldwijde ecosystemen.